Beyaz Gerdanlı Serçelerin Gizemli Dünyası
İlişki kurabileceğiniz insanlarla tanışmanın zor olduğu düşünüldüğünde, beyaz gerdanlı serçelerin (Zonotrichia albicollis) ilginç yaşamlarına bakmak size yeni bir ilham kaynağı sunabilir. Bu kuşların her bir bireyi, türün yalnızca dörtte biri ile çiftleşme yeteneğine sahiptir. Ancak, sahip oldukları iki cinsiyete ek olarak, ilginç bir şekilde iki ekstra cinsiyet geliştirmişlerdir.
Bu genetik tuhaflık, beyaz gerdanlı serçenin anavatanı Kanada’daki biyologlar Elaina Tuttle ve Rusty Gonser tarafından keşfedilmiştir. Araştırmacılar, kuşun kromozom yapısının büyük bir bölümünü dönüştüren ve yalnızca belirli genotiplerle başarılı bir şekilde üremesine yol açan bir genetik mutasyonun varlığını ortaya koymuşlardır. Bu mutasyon, sonuç olarak dört farklı genotipin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Kuzey Karolina, Greenville’deki East Carolina Üniversitesi’nde evrimsel biyolog olan Christopher Balakrishnan’ın belirttiğine göre, “Bu kuş, dört farklı cinsiyet varmış gibi davranıyor. Bir birey, popülasyonun yalnızca dörtte biri ile çiftleşebiliyor. İkiden fazla cinsiyeti olan türler oldukça nadirdir.” Bu açıklama, beyaz gerdanlı serçenin üreme stratejilerini anlamada önemli bir ipucu sunmaktadır.
Genel olarak hayvanları, başarılı bir şekilde üreyebilen ve yavrularını büyütebilen türler olarak tanımlamak mümkündür. Ancak beyaz gerdanlı serçe, iki kromozomunun hangi kuşların kiminle başarılı bir şekilde çiftleşebileceğini belirleyen farklı alt tiplere dönüşmesi nedeniyle üreme sürecini kendisi için daha karmaşık hale getirmiştir. Beyaz gerdanlı serçeler Kuzey Amerika’da oldukça yaygın bir türdür, fakat iki farklı biçime sahiptir: Beyaz şeritli kuşlar ve ten rengi şeritli kuşlar.
- Beyaz Şeritli Kuşlar: İyi bir “şarkı söyleme” yeteneğine sahiptirler, ancak agresif davranışlar sergilerler ve ebeveynlik konusunda pek ilgi göstermezler.
- Ten Rengi Şeritli Kuşlar: Tek eşli olma eğilimindedirler ve iyi ebeveynlik davranışları sergilerler, fakat şarkı yetenekleri oldukça zayıftır.
Bu iki biçim arasındaki farklılıklar, beyaz şeritli kuşların yalnızca ten rengi şeritli kuşlarla (ve tersi) çiftleşmesiyle sonuçlanmaktadır. Tekil türler arasındaki bu garip bölünme, ten rengi şeritlilerin bir kromozomun iki özdeş kopyasına sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Öte yandan, beyaz şeritli kuşlarda, genom bölümlerinin etkili bir şekilde kırpıldığı ve tersine çevrildiği birkaç ters çevirme bulunmaktadır.
Tuttle ve Gonser, bu tersine çevirmeleri daha ayrıntılı bir şekilde inceleyerek, iki biçim oluşturmak için genleri etkili bir şekilde karıştırdıklarını keşfetmişlerdir. Terse çevrilmeler, beyaz gerdanlı serçelere özgü bir durum değildir; aslında memelilerde cinsiyet belirleyen XX ve XY kromozomlarına yol açtığı bilinir. Ancak beyaz gerdanlı serçenin durumunda olduğu gibi, kendisine dört cinsiyet kazandıran ek iki kromozom oluşturan durumlar oldukça nadirdir.
