Ekinoks Nedir?
Dünya üzerinde bulunduğunuz konuma göre, ekinokslar dün veya bugün olarak tanımlanabilir. Gündönümleri, yılın en uzun gündüzünü ya da en uzun gecesini belirleyen olaylar olarak oldukça kolay bir şekilde tanımlanabilir. Ancak ekinokslar, ekvatorun doğrudan Güneş ışınlarına maruz kaldığı anı ifade eder. Latince kökenli “eşit gece” anlamına gelen ekinoks terimi, bazen yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Bu terim, tüm dünyada gündüz ve gecenin eşit olduğu izlenimi yaratabilir; ancak bu durum, kutuplar gibi belirgin noktalarda gözlemlenebilir bir gerçek değildir. Space.com’un belirttiği gibi, ekinoksların tanımını doğru anlamak için daha fazla bilgi gereklidir.
Vikipedi’de ekinoks şu şekilde tanımlanmaktadır: “Ekinoks (gün tün eşitliği, gece gündüz eşitliği veya ılım), Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği an. Gündüz ile gecenin eşit olması durumudur. İlkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda iki kez tekrarlanır.” Ekinoksların en yaygın yanlış anlaşılmalarından biri, alacakaranlığı göz ardı ederek gündüz olmayan her şeyin gece olduğunu düşünmektir. Aslında, Güneş doğmadan önce ve battıktan sonra, üst atmosferdeki parçacıklar sayesinde hâlâ aydınlık bir ortam sağlanır. Bu ekstra ışık miktarı, bulunduğunuz konuma bağlı olarak değişir; tropik bölgelerde alacakaranlık, ılıman bölgelere göre çok daha kısa sürer.
Fakat, gerçekten tam 12 saatlik bir gece istiyorsanız, kışın derinliklerine kadar beklemeniz gerekecektir. Gece tanımınız alacakaranlığı içeriyorsa bile, Güneş’in bir nokta kaynak olmaması nedeniyle ekinokstaki gün ışığı miktarı buna eşit olmayacaktır. Güneş, yükselmeden önce ve battıktan sonra, gökyüzünün dörtte birini kaplayan güçlü bir ışık kaynağı olarak hepimizin üzerinde parlamaya devam eder. Yüksek enlemlerde Güneş, daha yavaş batar; bu nedenle, Güneş’in ufkun üzerinde ne kadar süre kaldığını tanımlamak için evrensel bir sayı bulmak oldukça zordur. Ekinoks sırasında ekvatorda bu süre minimum iki dakika iken, kutuplarda Güneş’in sadece bir kısmının görülebilmesi 24 saatten fazla sürebilir.
Rakım da konuyu karmaşıklaştıran bir faktördür; dağların zirveleri, ovalardan biraz daha uzun süre aydınlık kalır ve günü uzatır. Hatta okyanusta küçük bir teknede olsanız bile, Dünya’nın size sunduğu değerli ışık anlarını uzatmak için atmosferin de bir etkisi vardır. Atmosfer, ışığı hem kırmakta hem de dağıtmakta rol oynar, böylece Güneş ufkun biraz altındayken, gökyüzünde hemen üzerinizde varmış gibi görünür. Kısacası, ekinoks tanımı 12 saat aydınlık ve 12 saat karanlık anlamına gelmez; Güneş’in tam olarak 12 saat boyunca görülebildiği güne verilen isimdir ve bu süre enleminize göre değişiklik gösterir.
Yıl tam olarak 365 gün sürmediği için, ekinoksların ve gündönümlerinin zamanlaması biraz hareketlidir. Bu yıl, ekinoks 23 Eylül tarihinde UTC saatiyle 01:04’te gerçekleşecek. Bu durum, Avrupa, Asya, Avustralya ve Afrika’daki ekinoksun 23 Eylül Cuma günü yaşanacağı, ancak Amerika’da 22 Eylül Perşembe günü gerçekleşeceği anlamına geliyor.
