Hunga Tonga-Hunga Ha’apai Patlamasının Atmosferik Dalgalar Üzerindeki Etkileri

Hunga Tonga-Hunga Ha’apai Patlamasının Etkileri ve Araştırmalar

15 Ocak 2022 tarihinde meydana gelen Hunga Tonga-Hunga Ha’apai denizaltı volkanı patlaması, olağanüstü gücüyle dikkatleri üzerine çekti. Bu patlama, sadece bu yüzyılda değil, son 139 yıl içinde görülen en büyük volkanik olaylardan biri olarak kaydedildi. Oluşan ses, atmosferik dalgalar halinde yayılırken, 20 Mayıs 1883’teki Krakatoa patlamasından bu yana Dünya’daki en yüksek ses olarak tanımlandı. Bilim dergisi Science’de yayımlanan iki ayrı araştırma, bu patlamanın beklenmedik ve anormal atmosferik dalgalar yarattığını ortaya koydu. Bu dalgaların, geleneksel tsunami modellerinin öngördüğünden çok daha erken, yaklaşık iki saat önce kıyılara ulaşmasına sebep olduğu belirtiliyor.

Patlama sonucunda oluşan sonik patlama, 6.200 kilometre uzaklıktaki Alaska’da bile duyuldu. UC Santa Barbara’nın Yer Bilimleri Bölümü’nden doçent Robin Matoza, bu olayla ilgili olarak, “Bu atmosferik dalga olayı, modern jeofizik kayıtlarında eşi görülmemiş bir olaydı” dedi. Patlama, gezegeni bir yönde dört kez, diğer yönde ise üç kez çevreleyen dalgalar üretti. Araştırma ekibi, özellikle Lamb dalgası olarak adlandırılan, yerçekiminin etkisini göz önünde bulundurmayı gerektiren düşük frekanslı uzunlamasına bir basınç dalgası hakkında veri topladı. Bu dalga, saate 1.100 kilometre hızla hareket etti ve iyonosfere kadar 450 kilometre yüksekliğe ulaştı; bu yükseklik, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun yörüngesinden daha fazladır.

Alaska Üniversitesi Fairbanks Jeofizik Enstitüsü’nden ortak yazar David Fee, “Atmosferik dalgalar, küresel olarak geniş bir frekans bandında kaydedildi” diyerek, bu olağanüstü veri setinin incelenmesinin akustik ve atmosferik dalga oluşumu, yayılması ve kaydı konusundaki anlayışlarını geliştireceğini belirtti. Fee, bu verilerin nükleer patlamalar, volkanik aktiviteler, depremler ve diğer çeşitli doğal fenomenleri izlemek için önemli olabileceğini vurguladı. “Umudumuz, bu patlamadan kaynaklanan atmosferik dalgaları anlayarak volkanik patlamaları ve tsunamileri daha iyi izleyebilmemizdir” şeklinde ekledi.

İkinci araştırma, tsunaminin beklenenden nasıl farklılaştığına odaklandı. Sualtı volkanik püskürmelerinden kaynaklanan tsunamiler, deniz tabanındaki deformasyon ve atmosferik basınç dalgaları nedeniyle suyun yer değiştirmesi ile oluşur. Ancak, Lamb dalgası, bu ölümcül dalganın davranışında önemli bir rol oynamış ve beklenenden çok daha erken ulaşmasına neden olmuştur. Araştırmacılar, gelecekteki tsunami tahmin modellerinin bu özel durumu hesaba katması gerektiğini öneriyorlar.

Hunga Tonga-Hunga Ha’apai tsunamisi, Pasifik Okyanusu’nda 19 kişiyi yaraladı ve en az altı kişinin ölümüne yol açtı. Bazı insanlar ise hâlâ kayıp…

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın