Ay’ın Karanlık Köşeleri
Ay’ın bazı bölgeleri, güneş ışığıyla asla karşılaşmıyor. Özellikle Ay’ın kutup bölgeleri çevresindeki belirli kraterler, gün ışığı görmemiş ve asla görmeyecek alanlar barındırıyor. Uzay araçları bu bölgelerde su buzu birikintilerinin varlığını tespit etti ve uzay ajansları, iniş araçları ile insanları bu kritik noktalara göndermeye büyük önem veriyor.
Güneş ışığının bu alanlara ulaşmamasının başlıca nedeni, Ay’ın eğimidir. Örneğin, Dünya’ya baktığımızda yörünge düzlemine göre 23,5 derecelik bir eğim ile Kuzey Yarımküre’nin Güneş’e doğru baktığı (Kuzey Yazı), diğer yöne döndüğü (Güney Yazı) veya her iki yarımkürenin eşit ışık aldığı (sonbahar ve ilkbahar) dönemler vardır. Ancak Ay’ın durumu oldukça farklıdır. Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesine göre eğimi yalnızca 1,5 derecedir. Ay ise neredeyse tamamen dik bir konumda yer alır. Bu durum, Ay’ın Dünya yörüngesindeki hangi açıda olursa olsun, Güneş ışınlarının Ay’a neredeyse dik olarak ulaşması anlamına gelir. Yani ekvatoral bölgeler yoğun bir ışık alırken, kutuplarda neredeyse sürekli bir akşamüstü atmosferi yaşanır ve uzun gölgeler oluşur.
Ay dönerken gölgeler de döneceği için, bu bölgelerdeki tek bir dağ bile kalıcı bir gece durumu yaratmayabilir. Bununla birlikte, yalnızca yükseltilerle çevrili bir kraterin duvarlarına yakın alanlar, asla güneş ışığına maruz kalmayabilir.
Ay’ın Soğuk Tuzakları
Sürekli karanlık olan bu alanlar soğuk tuzakları olarak adlandırılıyor. Bu gölgeli bölgelerde sıcaklık her zaman -160°C’nin altında seyrediyor. Bu nedenle burada oluşan buz, varlığını uzun süre koruyabilir. Bu alanlar o kadar soğuktur ki, bu sıcaklıklarda buz, atmosferin olmadığı yerlerde bile kaya gibi davranır ve bir milyar yıl boyunca yerinde kalabileceği tahmin edilmektedir.
Her iki kutupta da bu soğuk tuzaklar mevcuttur ancak bu alanların yaklaşık yüzde 60’ı Güney Kutbu’nda, 80 derece enlem ötesinde yer alıyor. Bu sebeple, uzay ajanslarının son yıllardaki araştırmaları genellikle bu bölgeye yoğunlaşmaktadır. Örneğin, Hindistan’ın Chandrayaan-3 aracı bu bölgeyi hedef alıyor. Ayrıca, Çin’in Chang’e-7 iniş ve keşif araçlarının 2026’da bu bölgeye ulaşması bekleniyor. Jeff Bezos’un Blue Origin’i de özel bir görev planlamaktadır. Artemis 3 görevini de unutmamak gerekir; insanları Ay’a geri götürme misyonunun şu anda Aralık 2025’te gerçekleşmesi planlanmaktadır.
Ay’daki Su Kaynakları
Ay’da farklı su kaynakları bulunmaktadır ve bunlar yalnızca soğuk tuzaklardaki buz ile sınırlı değildir. Bazı su kaynakları, hidratlı minerallerde ve Ay ile Güneş Sistemindeki daha küçük cisimler arasındaki çarpışmalar sonucu oluşan cam boncuklarda da bulunabiliyor. Gelecekteki bir yerleşim için olası bir malzeme kaynağı olarak düşünülürse, Ay yüzeyinde çeşitli su kaynakları mevcuttur. Elbette, gölgeli kraterlerde bol miktarda buz var, ancak Güneşli bölgelerin toz taneciklerinde bile su moleküllerine rastlanmaktadır.
Daha fazla araştırma yapılana kadar, bu suyun kökenini tam olarak belirlemek mümkün değildir. Eski volkanik süreçlerin katkıda bulunmasının yanı sıra, kuyruklu yıldızların ve buzlu mikrometeoritlerin de önemli etkileri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, Ay toprağı ile Güneş rüzgarındaki plazma arasındaki etkileşim aracılığıyla da su oluşabileceği öne sürülmektedir.
