Büyük Patlama ve İlk Yıldızların Oluşumu
Yaklaşık 13,7 milyar yıl önce gerçekleşen Büyük Patlama’nın ardından, evrende ilk yıldızların ve galaksilerin oluşması, muhtemelen birkaç yüz milyon yıl sürdü. Bu ilk yıldızların yaydığı ışık, kozmosun “Karanlık Çağları” olarak bilinen dönemi sona erdiren bir işlev gördü. Günümüzde, James Webb Uzay Teleskobu gibi gelişmiş teleskoplar, bu karanlık dönemlere neredeyse kadar geri dönebilme yeteneğine sahip. Bunun en önemli nedeni, bu ilk galaksilerden gelen ışığın, zamanla bize ulaşma sürecinin devam etmesidir.
Büyük gökyüzü araştırmaları, maddenin dağılımı, kozmosun büyük ölçekli yapıları ve evrenin gelişimi hakkında sürekli olarak yeni bilgiler sunmaya devam ediyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nden Brice Ménard, “Dünyanın dört bir yanındaki astrofizikçiler yıllardır bu verileri analiz ediyor ve bu süreçte binlerce bilimsel makale ve keşif ortaya koydular” diyor. Ménard, “Ancak, kimse bu verileri güzel, bilimsel olarak doğru ve bilim insanı olmayanlar için erişilebilir bir harita haline getirme çabasına girmedi. Bizim hedefimiz, evrenin gerçekte neye benzediğini herkese göstermekti” şeklinde ekliyor.
İnteraktif Harita ve Gözlemler
Hazırlanan interaktif harita, 20 yılı aşkın süredir devam eden bir gökyüzü araştırması olan Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması’ndan elde edilen verilere dayanmaktadır. Gökbilimciler, New Mexico’daki Apache Point Gözlemevi’nde bulunan 2.50 metrelik geniş açılı yansıtıcı teleskopu kullanarak her gece gökyüzünün farklı alanlarının görüntülerini çekmektedir. Bu projenin bir parçası olarak milyonlarca galaksi haritalanmış ve yeni harita, bu galaksilerin yaklaşık 200.000’ini göstermektedir. İnteraktif harita, görünür evrenin koni şeklindeki, yaklaşık on derece genişliğindeki bir bölümünü gözler önüne seriyor ve yaklaşık 13,7 milyar ışık yılı mesafeye kadar uzanarak gözlemlenebilir evrenin tüm derinliğini kapsıyor.
Sanal yolculuk, haritanın en alt kenarında bulunan mavimsi beyaz bir noktayla başlıyor; bu nokta Samanyolu’nu temsil ediyor. Ménard, “Biz bu haritada yalnızca bir piksel büyüklüğünde küçük bir zerreyiz – ve biz derken milyarlarca yıldızı ve gezegeniyle tüm galaksimizi kastediyorum” diyor. Samanyolu’nun başlangıç noktası olması, bizim bakış açımızdan kaynaklanıyor. Eğer başlangıç noktası olarak başka bir galaksiyi seçseydik, harita çok benzer görünecekti. Çünkü Samanyolu’muz ne özeldir ne de kozmosta belirli bir yerdedir; evrende coğrafi bir merkezi yoktur.
Galaksilerin Renkleri ve Yapıları
Gökbilimciler, kendi renk skalalarını geliştirdiler. Uzayın derinliklerine doğru ilerledikçe, yakın çevremizde sayısız başka galaksiyi filament benzeri yapılar oluşturan noktalar olarak görüyoruz. Bu noktalar, galaksiler ve galaksi kümeleri tarafından oluşturulan kozmosun büyük yapılarını temsil ediyor. Zamanda geriye gittiğimizde, bu büyük yapılar o kadar belirsizleşiyor. Galaksi noktalarının renkleri, kırmızıya kaymalarını yansıtıyor. Evren, Büyük Patlama’dan bu yana sürekli genişlemekte, dolayısıyla uzaktaki nesneler tarafından yayılan radyasyon yol boyunca geriliyor; bu da ışığın daha uzun dalga boylarına dönüşmesine ve giderek daha fazla kırmızı ve ardından kızılötesi aralığa kaymasına neden oluyor.
Harita, bu tür iki aşamalı değişimi gösteriyor: Alt kısımda galaksiler, üst kısımda ise daha uzak, daha yaşlı kuasarlar yer alıyor. Bu aktif galaksi çekirdeklerinin rengi, görünür ışıkta artık gözlemlenemediğinden, gökbilimciler bu haritada onlar için ayrı bir ölçek kullandılar. Büyük Patlama’dan sonra yayılan ilk radyasyon, haritanın üst kenarında görülebiliyor. Günümüzde bu radyasyon o kadar gerilmiş ve “seyreltilmiştir” ki yalnızca kozmosun her yerinde bulunan zayıf radyo radyasyonu olarak ölçülebiliyor – bu, kozmik arka plan radyasyonu olarak biliniyor. Ayrıca bu, gözlemlenebilir evrenin de sınırını oluşturuyor. Galaksiler ve daha da uzaktaki nesneler bizim için görünmez, çünkü ışıklarının bize ulaşması evrenin bugüne kadarki süresinden daha uzun sürüyor.
Ménard, “Astronomik görüntülerde tek tek galaksileri ya da belki de tüm grupları görmeye alışkınız” diyor ve ekliyor: “Ancak bu harita, kozmosu tamamen farklı bir ölçekte gösteriyor. Galaksileri en derinlere kadar görselleştiriyoruz.” Bu yenilikçi harita, evreni anlamamızda devrim niteliğinde bir adım atmamızı sağlıyor.
