Dünya’nın Dönüş Hızı ve Hissetmeme Nedenimiz
Dünya, saatte yaklaşık 1.600 kilometre hızla dönerken, bu olağanüstü hareketi hissetmememiz oldukça ilginç bir durumdur. Bir otomobilin içindeyken kavşakta döndüğünüzde dışarı doğru itiliyormuş gibi hissettiğiniz düşünülürse, Dünya’nın dönüşünü hissetmemeniz şaşırtıcı gelebilir. Peki, bu durumun arkasında ne yatıyor?
Kavşak örneğinde hissettiğiniz kuvvet, aslında gerçek olmayan bir merkezkaç kuvvetidir. Gerçekte, bu dönüş sırasında sizi dışarı iten herhangi bir dış kuvvet yoktur; hissettiğiniz şey, yalnızca kendi ataletinizin (eylemsizlik) sonucudur. Atalet, hareket halindeki nesnelerin, dışarıdan başka bir kuvvet etki etmedikçe, aynı hızda düz bir çizgide hareket etme eğilimidir. Bu noktadan yola çıkarak, Dünya dönerken dışarı doğru itilme hissini deneyimlemeniz gerektiği sonucuna varabilirsiniz ve burada haklısınız. Aslında, gezegenimiz bu nedenle ekvatorda daha şişkin bir şekle sahiptir; bu durum, ekvatorda daha az ağırlığa sahip olmanıza yol açar.
İşin Sırrı Yer Çekiminde Gizli
Dünya’nın şeklini değiştiren bu kuvvetler, üzerinde duran bizleri de etkiliyor. Ancak bu kuvvetlerden etkileniyor olsak da, yer çekimine yenik düşüyoruz. Kuzey Carolina Üniversitesi’nden fizik ve optik bilimi profesörü Greg Gbur, WordsSideKick.com’a yaptığı açıklamada “Yerçekiminin ivmesi Dünya yüzeyinde yaklaşık 9,8 m/s²’dir ve nesnelerin en hızlı hareket ettiği ekvatorda Dünya’nın dönmesi nedeniyle bu ivmenin azalması yaklaşık 0,03 m/s²’dir” şeklinde belirtti. Gbur, “Bu ölçülebilir olsa da, yerçekiminin kendisinden hissettiğimizle karşılaştırıldığında gerçekten çok küçük bir miktar, bu yüzden bunu fark etmiyoruz.” diye ekliyor.
Göreli hareket, dikkat edilmesi gereken tek harekettir. Bir otomobilin içindeki havanın durgun olarak hissedilmesine rağmen, camı açarak elinizi dışarı çıkardığınızda adeta bir rüzgar fırtınasıyla karşılaşıyor gibi hissetmeniz mümkündür. Benzer şekilde, Dünya dönerken atmosferimizi de beraberinde sürüklediği için hayatımızın her anında aşırı şiddetli rüzgarlarla sürekli olarak hırpalanmıyoruz. Dünya’nın hareketi, depremler de dahil olmak üzere çeşitli faktörler tarafından yavaşlayıp hızlanmasına rağmen nispeten düzenlidir.
Eğer gezegenimizin hızı daha değişken olsaydı, bu hızlanma ve yavaşlamayı hissederdik; ancak sabit hızı hissetmiyoruz. Dünya’nın Güneş’in etrafında saatte 107.000 kilometre hızla döndüğünü ve Güneş’in de galakside saatte 828.000 kilometre hızla ilerlediğini düşündüğümüzde, bu durumun oldukça iyi bir şey olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak, eğer Dünya birdenbire durmaya karar verse, bu ani bir otomobil freninden çok daha büyük bir şokla karşılaşacağımızdan emin olabilirsiniz.
