Güneş Kremi Kullanımı ve Mercanlara Etkileri
Sağlık yetkilileri, halkı UV ışığına maruz kalmalarını sınırlamak amacıyla güneş kremi kullanmaya teşvik etmek için uzun yıllar boyunca çaba harcadı. Ancak, bazı bölgelerde plaj ziyaretçilerinin güneş kremi kullanmalarını yasaklayan uygulamalar, bu çabaların etkisini sorgulatmaya başladı. Bu yasaklar, yerel plajlarda kullanılan güneş kremlerindeki bazı kimyasalların yüksek düzeyde bulunduğunun tespit edilmesiyle, çevredeki mercan resiflerinin sağlığıyla ilişkilendirilerek uygulamaya kondu.
Konuya dair yapılan araştırmalar, güneş kremi bileşenlerinden biri olan oksibenzon adlı kimyasalın sorunun temelinde yattığını ortaya koydu. Ancak, oksibenzonun mercanlara nasıl zarar verdiği henüz net bir şekilde belirlenemedi. Zarar mekanizmasının anlaşılmaması, hangi güneş kremlerinin risk oluşturabileceği konusunda belirsizlik yaratıyor. Şimdi, Stanford Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu sorunu aydınlatmaya yönelik önemli bir adım attıklarını öne sürüyorlar.
Yapılan araştırmalar, mercanların oksibenzonu, UV ışınına maruz kaldıklarında zararsız bir kimyasaldan, biyolojik moleküllere zarar veren bir kimyasala dönüştürdüğünü gösteriyor. Ayrıca, mercan beyazlamasının, bu canlıların UV ışığına karşı dayanıklılıklarının azalması nedeniyle durumu daha da kötüleştirdiğine dair kanıtlar mevcut. Araştırmacılar, yavaş büyüyen mercanlar yerine, bu çalışmalarda onun evrimsel akrabası olan deniz anemonları üzerinde yoğunlaşmayı tercih ettiler.
- Farklı koşullar altında büyümeyi test ederek, oksibenzonun anemonlarda da sorun yarattığını doğruladılar.
- UV ışığı içeren bir gündüz-gece döngüsüne maruz kalan sağlıklı anemonlar, iyi bir şekilde büyümeye devam etti. Ancak, oksibenzon eklendiğinde, tüm anemonların ölümü iki haftadan kısa bir süre içinde gerçekleşti.
- İlginç bir şekilde, gündüz-gece döngüsü olmadığı durumlarda, oksibenzonun anemonların hayatta kalma yeteneklerini etkilemediği gözlemlendi.
Bu canlıların ölümü için hem kimyasalın varlığı hem de UV ışığının mevcut olması gerekti. Oksibenzon, UV radyasyonundan gelen enerjiyi dağıtabilme yeteneği nedeniyle güneş kremi olarak kullanılırken, bu sonuçlar başta mantıksız görünüyordu. Ancak, anemonların UV ışığı altında oksibenzonu katil bir maddeye dönüştürdüğü keşfedildi.
Birçok kimyasal, hücrelere girdiğinde benzerliğinden dolayı enzimlerle veya diğer kimyasallarla tepkimeye girebilir. Bu nedenle araştırmacılar, anemonları 18 saat boyunca oksibenzona maruz bıraktılar ve ardından içeriklerinde ilgili kimyasalları aradılar. Buldukları sonuçlar, çoğunlukla oksibenzona bağlı glikoz olduğunu gösterdi.
Test tüplerinde oksibenzon, biyomoleküllere zarar veren bir tepkimeye girmedi. Ancak glikozun bağlanması sonrasında, UV ışığı glikoz ile bağlanmış formun birkaç biyomolekülü kimyasal olarak değiştirmesine yol açtı. Bu tepkimenin katalitik olarak gerçekleştiği ve süreçte glikoz-oksibenzonun tüketilmediği belirlendi. Yani, ciddi bir hasar verilmesi için uzun bir süre geçmesi gerekmiyordu.
Araştırmacılar, oksibenzonun kimyasal türevlerini araştırırken, maddenin çoğunun anemon hücrelerinde değil, anemonla ilişkili simbiyotik mikroorganizmalarda bulunduğunu fark ettiler. Ortak yaşamın bu canlıları ne kadar koruduğunu görmek için beyazlama geçirebilen bir mercan türüne yöneldiler ve ortak yaşamın mercanı koruduğunu, ancak beyazlamış bireylerde oksibenzonun tekrar ölümcül hale geldiğini keşfettiler.
Neyse ki bu ölüm mekanizmasının ortaya çıkması, benzer etkilere sahip olabilecek diğer kimyasalları belirlemeyi kolaylaştıracaktır. Bu sayede, bu tür canlıların benzer etkilerden korunması için gerekli adımları atmak mümkün hale gelecektir.
