Çin, Yaşanabilir Ötegezegenleri Araştırmak İçin Planlarını Açıkladı
Çin, insanlığın “yaşam alanını” Samanyolu Galaksisi boyunca genişletmek amacıyla yaşanabilir gezegenler arayışına yönelik ilk planlarını duyurdu. Çin devlet haber ajansı CGTN tarafından yapılan habere göre, yetkililer, Yakındaki Yaşanabilir Ötegezegen Araştırması (CHES) adı verilen bir projeyi hayata geçirmeyi planlıyor. Bu proje, Dünya ile Güneş arasındaki kütle çekimsel olarak kararlı bir Lagrange noktasına yaklaşık 1,5 milyon kilometre mesafeye bir uzay teleskobu fırlatmayı öngörüyor.
Lagrange noktaları, Güneş etrafında Dünya ile aynı hızda dönen noktalar olup, bu noktalarda bulunan bir uzay aracı, gezegenimize sürekli olarak aynı mesafede kalabiliyor. CHES teleskobu, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’na da ev sahipliği yapan L2 Lagrange noktasında, Dünya’nın 33 ışıkyılı (10 parsek) içindeki yaklaşık 100 güneş benzeri yıldız arasında yaşanabilir gezegenler aramak üzere beş yıl süresince gözlem yapacak.
Gökbilimciler, bu gözlemler sayesinde yıldızlarının etrafında, Dünya ile benzer yörüngelerde hareket eden Dünya boyutundaki ötegezegenleri tespit etmeyi umuyor. Ayrıca, bu potansiyel “ikinci dünyaların” su ve muhtemel yaşam barındırabileceğine dair ipuçları arayacaklar. Çin Bilimler Akademisi’nden astronom ve baş araştırmacı Ji Jianghui, China Global Television Network’ün web sitesine yaptığı açıklamada, “Yakındaki yaşanabilir dünyaların keşfi, insanlık için büyük bir atılım olacak ve insanların bu Dünya ikizlerine seyahat etmelerine, gelecekte yaşam alanımızı genişletmelerine yardımcı olacaktır.” ifadelerini kullandı.
Bilim insanları, bu araştırmalarda yaklaşık 50 Dünya benzeri veya süper Dünya tipi ötegezegen keşfetmeyi umuyor. NASA’nın ötegezegen kataloğuna göre, bilinen 5.030 ötegezegenin 3.854’ü, geçiş yöntemi olarak bilinen bir teknikle keşfedildi. Bu teknik ilk kez 1999 yılında HD 209458b gezegenini keşfetmek için kullanıldı. Geçiş yöntemi, bir teleskobun bakış açısını galaktik merkeze doğru çevirerek ve gezegenlerin ev sahibi yıldızının önünden geçerken yıldız ışığının belirgin titremelerini izleyerek keşif yapmayı sağlıyor.
NASA’nın Kepler uzay teleskobu, Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Ötegezegenleri Tanımlayan Uydusu (Cheops) gibi araçlar, ötegezegenleri tespit etmek ve incelemek için kullanıldı. Ancak, geçiş yönteminin uygulanması ve doğrulanması zaman alabiliyor; bilim insanları, bir algılamayı doğrulamadan önce yörüngedeki bir gezegenin yıldızının önünden birden fazla geçiş yapmasını beklemek zorunda kalabiliyor. Ayrıca, bu yöntem yalnızca bir ötegezegenin yarıçapını algılayabiliyor. Kütlesini veya yörüngesinin şeklini tespit edemiyor ve karartma sinyallerinin diğer yıldız aktivitelerinden kaynaklanmadığını doğrulamak için yer tabanlı teleskoplardan ek incelemeler gerekiyor.
Çin’in Teleskobu, Astrometri ile Ötegezegenleri Araştıracak
Çin’in önerdiği teleskop, astrometri adı verilen farklı bir yöntem kullanarak ötegezegenleri daha hızlı ve detaylı bir şekilde tespit edebilecek. Bu yöntemle bilim insanları, yörüngedeki gezegenlerin neden olduğu yerçekimi çekimlerinin etkisiyle yıldızların belirsiz hareketlerini inceleyecekler. Eğer bir yıldız, arkasındaki altı ila sekiz referans yıldızla karşılaştırıldığında büyük bir sallantı gösteriyorsa, CHES teleskobu onu daha derin bir araştırma için işaretleyecek.
Daha sonra, bir yıldızın belirli bir şekildeki sallanmasını inceleyen araştırmacılar, o yıldızın etrafındaki ötegezegenlerin kütlesini tanımlayıp yörüngelerinin üç boyutlu haritasını çıkarabileceklerini belirtiyorlar. Ancak, bu yöntemin aşırı hassas incelemeler gerektirmesi, birçok ötegezegen avcısı arasında tartışmalara yol açıyor. Çeşitli Çin araştırma kurumlarından ekipler, bu projenin uygulanabilirliğine ilişkin ön araştırmalar yapmış olmalarına rağmen, projenin devam edip etmeyeceği henüz kesinlik kazanmış değil.
Ancak astrometrinin uzak dünyaları tespit etme potansiyelini test etmek için çok fazla beklememiz gerekmez. ESA’nın, yıldız konumlarını yüksek hassasiyetle gösteren GAIA uzay aracının, uzak ötegezegenleri bulmak için astrometri yöntemini kullanması bekleniyor. Bu astrometrik okumalardan bazıları, GAIA uzay aracından bu yıl içinde alınması beklenen verilerle birlikte ortaya çıkabilir.
