Uzayda Uyku: Astronotların Zorluğu
Kendi yatağınızda uyumakta zorluk çekiyorsanız, bir de Dünya yörüngesinde, saatte 28.000 kilometre hızla dönerken, mikro yerçekimi ortamında bir uyku tulumuna bağlı olarak uyumanın etkilerini düşünün. Astronotlar, yapay bir gece ve gündüz döngüsü altında normal bir uyku düzenini sürdürmekte ciddi zorluklar yaşıyorlar ve genellikle kötü uyku alışkanlıkları geliştirmek zorunda kalıyorlar.
Danimarka’daki Aarhus Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı, astronotların uyku düzenini izlemek ve uzayda nasıl uyuduklarını ölçmek amacıyla yenilikçi bir cihaz tasarladı. Bu cihaz kulak-EEG (ear-ElectroEncephaloGraphy) olarak adlandırılıyor ve kulağa takılan bir kulaklık gibi işlev görüyor. Kulak-EEG, astronotların uyku esnasında beyindeki elektriksel aktiviteyi izleyerek, beyin dalgalarını kaydediyor.
Aarhus Üniversitesi’nin açıklamasına göre, bu cihaz, beynin nöronlarından gelen elektriksel aktivitelerin neden olduğu, kulak içindeki cildin yüzeyinde meydana gelen son derece küçük voltaj değişikliklerini tespit ederek çalışıyor. Aarhus Üniversitesi Teknik Bilimler Fakültesi dekanı Eskild Holm Nielsen, bu konuda yaptığı açıklamada: “Gelecekte, muhtemelen uzayda daha sık bulunacağız ve burada daha uzun süre kalmamız gerekecek. Bu durumun uykumuzu nasıl etkilediğini anlamak oldukça önemli. Uykunun kesin bir fizyolojik karakterizasyonunu yapabilmek, astronotların uzayda daha kaliteli bir uyku çekmelerine yardımcı olmanın yollarını bulmamıza da olanak tanıyacak.” ifadelerini kullandı.
Astronotlar genellikle telefon kulübesi boyutunda küçük alanlarda, duvara bağlı bir uyku tulumunun içinde uyumaktadırlar. Aynı zamanda, her gün yaklaşık 6-8 saat uyumalarını sağlamak amacıyla uzay istasyonundaki ışık ayarlarını aydınlıktan karanlığa değiştirerek oluşturulan yapay bir gündüz ve gece döngüsü altında yaşamaktadırlar. Ancak bu sahte döngü dışında, yerçekimi olmaması nedeniyle başlarını yastığa koyup üzerlerini bir battaniye ile örtme hissinden yoksun kalmaktadırlar.
Ear-EEG, Dünya ile uzay arasındaki uyku düzenlerindeki farklılıkları ölçmek amacıyla hem Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki hem de Dünya’daki astronotlar tarafından kullanılacak. Toplanan veriler, bilim insanlarının uzayda uyumanın astronotların karar verme becerileri, hafıza, muhakeme ve dikkat süresi gibi bilişsel işlevlerini fizyolojik düzeyde ne kadar etkilediğini gözlemlemelerine yardımcı olacak.
