İngiltere’nin Tarihi Gemi Enkazı: Havan Batığı
İngiltere’nin güney kıyılarında yakın zamanda keşfedilen 13. yüzyıldan kalma bir gemi enkazı, ülkenin tarihindeki en eski batıklardan biri olarak önemli bir yer edinmiştir. Historic England’a göre, bu nadir gemi enkazı, İngiltere hükümeti tarafından en yüksek düzeyde koruma altına alınmıştır. Havan Batığı, 2020 yazında Dorset’teki Poole Körfezi’nde yerel denizciler tarafından keşfedilmiş ve kısa süre sonra Bournemouth Üniversitesi tarafından yürütülen yeni bir araştırma ile incelenmiştir.
Batığın gövdesinin mükemmel bir şekilde korunmuş olmasının yanı sıra, gemi enkazının içerisinde hala orijinal kargoları bulunmuştur. Bu kargolar arasında bir pişirme kazanı, çeşitli kaplar, içki kupaları ve süslü mezar taşları yer almaktadır. Yüzyıllar geçmesine rağmen, mezar taşlarındaki süslemeler derin oymalarını korumakta ve keski izleri hala net bir şekilde görünmektedir. Mezar taşlarından birinde, MS 13. yüzyılın başlarına ait tipik bir tekerlek başlı haç tasviri bulunurken, diğerinde ise yaygın olarak MS 13. yüzyılın ortalarında görülen geniş bir haç türü yer almaktadır.
Mezar taşları, İngiltere’nin güney kıyısındaki Purbeck Adası’nda çıkarılan bir kireçtaşı türü olan Purbeck taşından yapılmıştır. Bu taş, tatlı su salyangozlarının ezilmiş kalıntılarından oluşmakta ve oldukça parlak bir görünüme sahiptir; bu da onu lüks mezar taşları ve Gotik mimari yapılar için ideal bir malzeme haline getirmektedir. 13. yüzyılda oldukça aranan bir seçenek olan bu malzeme, İngiltere’den Avrupa’ya ihraç edilmiştir.
Batıktaki ağaçların halka tarihlemesi, gövdenin inşasında kullanılan ahşabın MS 1242-1265 yılları arasında, Kral Henry III’ün saltanatı döneminde kesilen İrlanda meşe ağaçlarından geldiğini göstermektedir. Bu, Havan Batığı’nın son derece eski bir gemi enkazı olduğunu kanıtlamaktadır. Denizin sert koşulları nedeniyle, 18. yüzyıldan önce inşa edilmiş herhangi bir gemi enkazına rastlamak son derece zor bir durumdur. Daha önce az sayıda bronz çağına ait gemi enkazı bulunmuş olsa da, bu batıkların ahşap parçaları kaybolmuştu. Bu durum, Havan Batığı’nın muhtemelen İngiltere’deki gövdesi hala sağlam olan en eski batık olduğu anlamına gelmektedir.
Bournemouth Üniversitesi Deniz Arkeoloğu Tom Cousins, “Bugün görebildiğimiz çok az 750 yıllık gemi var ve bu kadar nadir ve bu kadar iyi durumda bir örnek keşfettiğimiz için çok şanslıyız. Düşük oksijenli su, kum ve taşların birleşimi, geminin bir tarafının korunmasına yardımcı oldu ve gövde açıkça görülebiliyor” şeklinde açıklamada bulunmuştur.
Havan Batığı, Isle of Wight yakınlarındaki Needles Kanalı açıklarında keşfedilen 16. yüzyıl Shingles Bank Batığı NW96 ve 17. yüzyıl Shingles Bank Batığı NW68 ile birlikte 1973 Batıkların Korunması Yasası kapsamında yakın zamanda üst düzey koruma almıştır. Havan Batığı kadar eski olmasa da, bu iki enkaz, top ve güllelerden büyük bir çapa ve bir grup kurşun külçeye kadar birçok değerli buluntuyu içermektedir.
Dünyanın denizlerinde başka yerlerde daha eski gemi enkazları da bulunmaktadır. Örneğin, 2018 yılında deniz tabanının son teknoloji ürünü görüntülemesi, Karadeniz’in dibinde 2.400 yıllık bir gemi enkazını ortaya çıkarmıştır. Mevcut haliyle, bu 23 metrelik antik Yunan tüccar gemisi, şimdiye kadar bozulmamış olarak keşfedilen en eski gemi enkazı olarak öne çıkmaktadır.
