Evren’in İlk Dönemlerine Işık Tutan Keşif
Bir astronom ekibi, ALMA teleskopunu kullanarak Evren’in ilk dönemlerinde yavaş dönen bir gökada (galaksi) keşfetti. Bu galaksi, şimdiye kadar tespit edilen en genç galaksi olarak dikkat çekiyor ve günümüz galaksilerinin aksine çok daha yavaş bir dönüş hızı sergiliyor. Çoğu galaksi, genellikle son derece yüksek hızlarda döner. Örneğin, Samanyolu galaksisi saniyede 200 kilometreden fazla bir hızla dönmektedir. Ancak astronomlar, galaksilerin bu yüksek hızlara nasıl ulaştığını henüz tam olarak anlamış değiller. Şu anki en etkili yöntem, kozmik zaman dilimlerinde galaksilerin dönüş hızlarını gözlemleyerek bir galaktik evrim haritası oluşturmaktır.
Tokyo Waseda Üniversitesi’nden bir astronom ekibi, yakın zamanda aşırı uzak bir galaksiyi incelemek amacıyla Şili’deki ALMA (Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizisi) teleskopunu kullandı. Bu galaksi, MACS1149-JD1, o kadar uzakta bulunuyor ki normal koşullarda gözlemlenemeyecek kadar düşük bir parlaklığa sahip. Ancak bu galaksiden gelen ışık, dev bir galaksi kümesinin etkisiyle büyütülüyor; bu kütleçekimsel mercekleme, astronomların MACS1149-JD1’i daha net bir şekilde görmesini sağlıyor.
MACS1149-JD1, Evren yalnızca 500 milyon yaşında iken oluşmuş ve bu da onu bilinen en genç galaksilerden biri haline getiriyor. Ekip, galaksinin diskindeki O III veya iki kat iyonize oksijeni incelemek için ALMA’dan faydalandı. Ardından, galaksinin diskinin boyutu ve dönüş hızını belirlemek için bir model geliştirdiler. Elde ettikleri sonuçları ise kısa bir süre önce The Astrophysical Journal Letters adlı dergide yayımladılar.
Elde edilen verilere göre, MACS1149-JD1’in yalnızca 3.000 ışıkyılı genişliğinde olduğu belirlendi. Bu, 100.000 ışıkyılı genişliğindeki Samanyolu galaksisinden çok daha küçük bir boyut anlamına geliyor. Ayrıca, bu galaksinin dönüş hızı yalnızca saniyede 50 kilometre olarak ölçüldü; bu da Samanyolu’nun dönüş hızının dörtte birinden daha yavaş olduğunu gösteriyor.
Waseda Üniversitesi’nden makalenin yazarı Akio K. Inoue, “JD1’in dönüş hızı, daha sonraki dönemlerdeki galaksilerde ve [Samanyolu] Galaksimizde gözlemlenenlerden çok daha yavaştır. JD1’in bir dönme hareketi geliştirmeye başlamanın ilk aşamasında olduğu muhtemeldir.” şeklinde açıklamada bulundu. Bu bulgular, galaksilerin başlangıçta küçük ve yavaş dönen yapılar olduğunu, zamanla daha fazla madde biriktirerek ve dönme hızlarını artırarak evrim geçirdiklerini önermektedir.
Ekip, kozmik zaman boyunca galaksi dönüş hızları hakkında daha derinlemesine araştırmalar yapmak amacıyla James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanmayı planlıyor.
