Dünya’nın Jeolojik Geçmişinde Kıtaların Birleşimi
Dünya’nın jeolojik tarihinde, son 2 milyar yıl boyunca, kıtalar yaklaşık 600 milyon yıllık döngülerle düzenli olarak birbirlerine yaklaşmakta ve uzaklaşmaktadır. Bu nedenle, gelecekte kıtaların tekrar birleşmesi kaçınılmaz bir gerçek olarak görünmektedir. Ancak jeologlar, bu birleşmenin gerçekleşme biçimi konusunda uzun süredir tartışmalar sürdürmektedir. Özellikle Amerika’nın batı kıyısının Asya ile birleşeceği mi, yoksa doğu kıyısının Avrupa ve Afrika ile yeniden bir araya geleceği mi sorusu, bilim insanları arasında yoğun bir tartışma konusudur.
Yeni bir araştırma ise, Dünya’nın derinliklerinde önemli değişikliklerin yaşandığını ve bu nedenle yalnızca Amerika’nın batı kıyısının Asya ile birleşmesinin mümkün olduğunu öne sürmektedir. Kıtaların bir araya gelmesi, küçük adalar hariç olmak üzere Dünya’nın büyük bir kısmının dev bir okyanusla kaplanmasına yol açmaktadır. En son süper kıta olan Pangea döneminde var olan bu tek büyük okyanus, Panthalassa olarak adlandırılmaktadır.
- Kıtaların ayrılması sırasında Dünya üzerindeki okyanus sayısı artmakta ve ayrılan kara kütlelerinin arasında kalanlara iç okyanus, kara kütlelerinin ilerlediği taraftakine ise dış okyanus denilmektedir.
- Atlantik ve Hint Okyanusu, eski iç denizlerin kalıntıları olarak kabul edilirken, Pasifik Okyanusu dış okyanus olarak Panthalassa’nın kalan kısmı olarak tanımlanmaktadır.
Curtin Üniversitesi Profesörü Zheng-Xiang Li ve ortak yazarların, National Science Review dergisinde yayımlanan makalelerine göre, Dünya artık sadece dış okyanusların kapanabileceği bir aşamaya girmiş durumda. Dolayısıyla, Pasifik Okyanusu’nun ortadan kaybolması kaçınılmaz bir süreç olarak gözükmektedir.
Atlantik Okyanusu, şu anda her yıl birkaç santimetre hızla büyümekte, buna karşın Pasifik Okyanusu da benzer bir hızla küçülmektedir. Bu durum göz önüne alındığında, günümüzde Dünya’nın en büyük okyanus havzasının ne zaman kapanacağını belirlemek oldukça kolaydır. Jeologlar, daha önce bu süreçleri analiz etmiş ve oluşacak süper kıtayı Amasia (Amasya) olarak adlandırmışlardır.
Li’nin ifadesine göre, mevcut hızla Pangea’dan kalan parçaların birleşmesi yaklaşık 280 milyon yıl sürecektir. Ancak geçmişte bu akımların yön değiştirdiği ve iç okyanusları kapattığı gözlemlenmiştir. Makalenin belirttiğine göre, artık bu tür bir değişimin yaşanması mümkün değildir. Yazarların modelleme çalışmaları, kıtasal hareketlerin büyük ölçüde okyanus kabuğunun gücüne bağlı olduğunu önermektedir. Sadece okyanus kabuğu güçlü olduğu zaman kıtalar yön değiştirerek genç iç okyanuslar üzerinden bir araya gelebilir.
Dünya’nın kabuğu soğudukça, üstünde oluşan okyanus kabuğu da incelmeye ve zayıflamaya başlamıştır. Li ve ortak yazarların bulgularına göre, bundan 540 milyon yıl önce Dünya’nın sıcaklığı, geri dönüşlerin yaşanmasına izin vermeyecek kadar düşmüştür. Bu nedenle, Amasia ve gelecekte oluşacak tüm süperkıtalar, dış okyanus üzerinden hareketle ortaya çıkacaktır…
