Ay’ın Gizemli Uzak Yüzü
Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünü çok iyi tanıyoruz. Sürekli olarak gözlemliyoruz, teleskoplarla inceliyoruz ve hemen hemen tüm yüzey şekillerini, kraterleri ve vadileri kayıt altına alıyoruz. Ancak Ay’ın bir de Dünya’dan asla göremediğimiz, gizemli bir uzak tarafı var. Bu bölgeyi ilk kez 1959’da Sovyetler Birliği’nin Luna 3 sondası ile görüntüleyebildik ve Ay’ın bize bakan yüzünden ne kadar farklı olduğunu keşfettik. Uzak taraf, yüksek engebelerle, binlerce kraterle dolu ve Ay’da görmeye alıştığımız koyu gri desenlerden yoksun. Bilim insanları o zamandan beri Ay’ın bu iki tarafının neden bu kadar farklı olduğunu anlamaya çalışıyor.
Science Advances dergisinde yayınlanan bir makale, bu farklılığın nedeninin karanlık gölgeler, milyarlarca yıl önce Ay’a çarpan büyük bir gökcismi ve lavların etkisiyle şekillendiğini öne sürüyor. Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünde gördüğümüz, yüzeydeki volkanik aktiviteden kaynaklanan eski lav akıntılarının bıraktığı izler, uzak tarafında bulunmuyor ve bu durum oldukça şaşırtıcı. Bilim insanları, bilgisayar simülasyonları aracılığıyla Ay’a ne olmuş olabileceğini belirlemeye çalıştılar.
Yapılan araştırmalardan elde edilen bulgular, milyarlarca yıl önce Ay’a çarpan bir gök cisminin Ay’ın alt bölgesini önemli ölçüde değiştirdiği ve günümüzde SPA havzası olarak adlandırdığımız devasa bir çarpma krateri oluşturduğu sonucuna ulaşılmasını sağladı. Brown Üniversitesi’nden gezegen bilimcisi ve çalışmanın baş yazarı Matt Jones, “SPA’yı oluşturan gibi büyük çarpmaların çok fazla ısı yaratacağını biliyoruz” ifadelerini kullanarak, “Merak ettiğimiz şey, bu ısının Ay’ın iç dinamiklerini nasıl etkilediği.” şeklinde ekledi.
Bu araştırmada ortaya çıkan bir başka ilginç sonuç ise, bu devasa çarpmanın, belirli kimyasal elementleri Ay’ın uzak tarafına değil, yakın tarafına taşıyan bir ısı bulutu oluşturduğuydu. Jones, “Bu etkinin, yüzeyde gördüğümüz lav akıntılarına neden olan manto erimesine yol açtığını düşünüyoruz” diyerek, bu keşfin Ay’ın geçmişi ile ilgili önemli ipuçları sunduğunu vurguladı.
Daha fazla bilim haberi için tıklayın…
