Ay Örneklerinin Yeniden Keşfi
Aralık 1972’de, NASA astronotları Eugene Cernan ve Harrison Schmitt, Ay yüzeyinden toplanan değerli örnekleri Dünya’ya geri taşımak üzere ay toprağını dikkatlice deldiler. Bu hafta, NASA, titiz bir hazırlık sürecinin ardından, uzun yıllar boyunca vakum altında saklanan örneklerden birini nihayet açtı. NASA’nın Bilim Misyonu Müdürlüğü’nün yardımcı yöneticisi Thomas Zurbuchen, “50 yıl boyunca vakum altında korunmuş bu eşsiz örneği açma fırsatını yakaladık. Sonunda içindeki hazineleri keşfedebileceğiz” şeklinde bir açıklama yaptı.
Bu tüp, yalnızca Ay’ın derin jeolojik tarihine ışık tutmakla kalmayıp, aynı zamanda uzay çağının daha ilkel dönemlerinden kalmış bir zaman kapsülü niteliği taşıyor. NASA’nın Gezegen Bilimleri Bölümü direktörü Lori Glaze, “Ajans, bilim ve teknolojinin gelişeceğinin bilincindeydi ve bilim insanlarının gelecekte yeni soru ve problemleri çözmek için bu materyali farklı yollarla incelemesine olanak tanıyacağını öngörmüştü” dedi.
Zurbuchen, bu zamanlamanın da önemli bir tesadüf olduğunu belirterek, NASA’nın Artemis programı çerçevesinde önümüzdeki on yıl içinde Ay’a yapacağı geri dönüşe hazırlık sürecine katkı sağladığını ifade etti: “Apollo iniş alanlarındaki ay örneklerinin jeolojik tarihini ve evrimini anlamak, Artemis sırasında karşılaşabileceğimiz örnek türlerine hazırlanmamıza yardımcı olacaktır.“
Korumalı örneğe ulaşmak, basit bir işlem değildi. Mühürlü tüpün içeriği çıkarılmadan önce, ekip, içeride bulmayı umdukları maddelerin 3 boyutlu bir görüntüsünü oluşturmak için X-ray CT teknolojisi kullandı. Ardından, dış koruyucu tüpteki gazın tamamı toplandı. NASA/Robert Markowitz
Daha sonra, iç kap delindi ve böylece içeride bulunan gazların çıkarılması sağlandı. Apollo numune küratörü Ryan Zeigler, “Bu çekirdekten gaz çıkarttık ve bilim insanlarının farklı alikotlara [kimyasal analiz için alınan numunelere] bakarak Ay gazı imzasını anlamalarına yardımcı olacağını umuyoruz” diye belirtti. Son aşamada, tozlu gri içerikler silindirin dışına itildi ve yarım santimetrelik artışlarla ayrıldı. Ekip, işleme başlamadan önce laboratuvar ortamında bir maket kullanarak ön çalışmalar gerçekleştirdi.
Tüm bu süreç, Houston’daki Johnson Uzay Merkezi’nde Apollo Yeni Nesil Örnek Analiz Programı veya Angsa’nın bir parçası olarak, büyük eldivenlerin içindeki vakumlu torpido gözlerinin yardımıyla yürütüldü. Şimdi, yarım asırdır keşfedilmeyi bekleyen bu örneğin tam olarak ne olduğunu anlamak için detaylı bir analiz süreci başladı. NASA astro maddeler küratörü Francis McCubbin, bugünün astronotlarının, bu yüzyılın ikinci yarısında çalışan bilim insanlarına bu değerli hediyeyi aktaracaklarını belirtti. McCubbin, “Bu örnekleri uzun vadeli olarak koruduk, böylece 50 yıl sonraki bilim insanları bunları analiz edebilsin. Artemis aracılığıyla, yeni nesil bilim insanlarına benzer fırsatlar sunmayı umuyoruz” dedi.