Önümüzdeki hafta sonu, gökyüzünde muazzam bir olay olan Ay tutulması gerçekleşecek. Üstelik, üç haftadan kısa bir süre içinde bir Güneş tutulması da bizi bekliyor. Her iki tutulma da en iyi şekilde Amerika’dan gözlemlenebilecek. Ancak, bu olayları Ay’dan izlemek, bambaşka bir deneyim sunuyor.
Öncelikle, Ay tutulmalarının Dünya’ya göre tersine işlediğini belirtmek gerekir. Dünya üzerinde yaşayanlar için bir Ay tutulması, eğer Ay’da yaşıyor olsaydık, bir Güneş tutulmasına dönüşecektir. Bu durum, gözlemlediğiniz cisim ve konumunuza bağlı olarak farklı deneyimlerle ve görsel şölenle karşılaşabileceğiniz anlamına gelir.
Ay’dan bakıldığında bir Ay tutulması, Dünya’nın Güneş’in ışığını engellediği bir durumu ifade eder. Bu tutulmalar üç ana türe ayrılır: tam tutulma, kısmi tutulma ve yarı gölgeli tutulma. Dünya ve Güneş’in göreceli büyüklüğü ile konumları nedeniyle, gezegenimiz belirli bir şekilde gölge oluşturur. Bu gölge, Güneş ışığının tamamının engellendiği ince bir koni (tam gölge) ve yalnızca bir kısmının engellendiği daha büyük bir koni (yarı gölge) şeklinde oluşur.
Yarı gölgeli tutulmada, Ay yalnızca Dünya’nın yarı gölgesinden geçer. Bu sırada dolunay, daha sönük bir görünüm alır; ancak Ay’ın yakın tarafı hâlâ bir miktar Güneş ışığı ile aydınlanır. Önümüzdeki hafta sonu gerçekleşecek bu tutulma, Pazar gecesi geç saatlerden itibaren Pazartesi sabahının erken saatlerine kadar sürecek. Ay, kısmi gölgede ilerlerken dolunay parlaklığını kaybedecek.
Kısmi tutulma sırasında, Ay bir miktar tam gölgeye doğru hareket eder. Bu, Ay yüzeyinin belirli bölgelerinde Güneş ışığının tamamen engelleneceği anlamına gelir. Bu bölgelerde tam Güneş tutulması yaşanırken, diğer bölgelerde kısmi tutulma gözlemlenir. Ancak en ilginç olanı, tam Ay tutulmasıdır. Ay tamamen gölgede kaldığında, beklenmedik bir olay meydana gelir. Doğrudan Güneş’ten gelen tüm ışık engellenir, fakat Dünya’nın gölgesi tamamen siyah olmaz. Güneş ışığının atmosfere dağılması nedeniyle kırmızımsı bir renk tonu oluşur ve bu, Ay’ın gümüş yüzeyinin bu renk tonunda parlamasına neden olur.
Dünya, Ay’dan çok daha büyük olduğundan, gölgesi Ay’ın tamamını kaplayabilir ve tüm yarımküreden gözlemlenebilir. Bu Pazar günü gerçekleşecek olan Ay tutulması, Batı Avrupa’dan Doğu Asya’ya kadar geniş bir alanda görülebilecek. Öte yandan, Ay’ın Güneş’in önünden geçmesiyle oluşan Güneş tutulması, Dünya’nın çok daha küçük bir alanını etkilemektedir.
8 Nisan’da gerçekleşecek olan tam Güneş tutulmasında, tam kapanma bölgesi Meksika’nın Sinaloa eyaletindeki Mazatlán’da yaklaşık 200 kilometre genişliğinde olacak, Newfoundland’a ulaştığında ise bu genişlik 160 kilometreye kadar küçülecek. Bu olayın tanığı olacak bölgeler oldukça sınırlı ve bu nedenle bölge sakinleri, günlük su, yakıt ve yiyecek stoklamaları konusunda uyarılar almaktadır.
Tutulma, Ay’dan veya genel olarak uzaydan bakıldığında, Dünya yüzeyinde saatte yaklaşık 2.400 kilometre hızla hareket eden karanlık bir leke gibi görünecektir. Bu nedenle, Ay’dan baktığınızda çok belirgin bir etki gözlemlemeniz pek mümkün olmayacaktır.
