Yere düşen yiyeceklerin yenilebilir olup olmadığını değerlendirmek için sıkça duyduğunuz “beş saniye kuralı” (ve bazı bölgelerde “üç saniye kuralı”) hakkında daha fazla bilgi edinmeye ne dersiniz? Urban Dictionary’ye göre bu kural, yiyeceklerin beş saniye içinde düştüğü yerden alınabileceği ve güvenle tüketilebileceğine dair “yazılı olmayan” bir kuraldır. Bu kuralın ardındaki mantık ise, “kir ve mikropların bir yüzeyden diğerine geçmesinin altı saniye sürdüğüdür.” Bazı kültürlerde bu süre üç saniyeye kadar kısalabilir. Ancak, bu kuralın doğruluğunu sorgulayan önemli bir nokta, arkasındaki bilimsel kanıtlardır.
Beş saniye kuralı, popüler bilim programı Mythbusters tarafından da test edildi. Programın bu bölümünde, ekip, çeşitli yüzeylerin bakteri temas plakalarını kullanarak ne tür mikropların bulunduğunu araştırdı. Yüzeylerin vücut sıcaklığında inkübe edilmesinin ardından, düşen yiyeceklerin ne kadar bakteri topladığını görmek için atölye zeminlerine bu plakaları yerleştirdi. Sonuç olarak, düşen yiyeceklerin kirlenme oranlarının yüzeye bağlı olarak değişiklik gösterdiğini ve ilginç bir şekilde klozet kapaklarından alınan örneklerin diğer yüzeylere kıyasla beklenmedik derecede temiz olduğunu ortaya koydular.
Ekip, beş saniye kuralını test etmek amacıyla temiz bir yüzey alıp beş gün boyunca et suyunda bekleterek bu yüzeyi olabildiğince kirletmeye karar verdi. Daha sonra, iki ve altı saniye aralığında ıslak pastırma ve kuru krakerleri bu yüzeye koydular. Yapılan testlerde, pastırma ve krakerlerin topladığı bakteri miktarında farklılıklar gözlemlense de iki saniye yerde kalmış yiyecekler ile altı saniye yerde kalmış yiyecekler arasında anlamlı bir fark bulunmadı. Jamie Hyneman, “Anlayabildiğim kadarıyla, zaman bir faktör gibi görünmüyordu; çünkü tüm numuneler, yerde ne kadar kalırlarsa kalsınlar, yaklaşık olarak aynı miktarda kirlilik gösteriyor gibi görünüyor.” diyerek bu durumu özetledi. Daha sonra, zaman dışındaki değişkenleri ortadan kaldırmak amacıyla bakteri temas plakalarını önceden hazırlanan yüzeylere iki ve altı saniye yerleştirdiler. Sonuç olarak, yine hiçbir fark bulunamadı ve bu efsanenin doğru olmadığına karar verdiler.
Diğer Araştırmalar da Aynı Sonucu Destekliyor
Bu bulguları destekleyen daha pek çok bilimsel çalışma bulunmaktadır. Örneğin, 2006 yılında gerçekleştirilen bir araştırmada, Salmonella Typhimurium bakterisinin ahşap parke ve halı gibi yüzeylerden salam ve ekmeğe geçişi incelendi. Bu çalışmada, bakterilerin, gıdaya temas ettikleri anda kirletecek kadar yüksek sayılarda dört haftaya kadar hayatta kalabildikleri ve transferin “neredeyse anında” gerçekleştiği belirlendi. Araştırmanın yazarları, “Sonuç olarak, bu çalışma, gıdaya çapraz kontaminasyonu azaltmak için gıda temas yüzeylerinin uygun ve özenli bir şekilde temizlenmesinin gerekli olduğu sonucuna varmaktadır.” diyerek ekledi: “Çünkü çok kısa temas süreleri bile çok sayıda bakterinin transferine neden olabiliyor.”
