Demir Eksikliği: Önemi ve Belirtileri
ABD’de yürütülen bir araştırma, yetişkinlerin %29’unun mutlak veya fonksiyonel demir eksikliği sorunu yaşadığını ortaya koymuştur. Bu ciddi sağlık problemi, hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilmekte ve bazı gruplar için daha büyük bir risk teşkil etmektedir. Peki, Türkiye’de durum nedir? Kimler demir eksikliği riski altındadır? Demir eksikliğinin belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Demir Eksikliği Risk Faktörleri
Demir eksikliği, belirli risk gruplarında daha sık görülmektedir. Bu gruplar arasında şunlar yer alır:
- 65 yaş üstü bireyler
- 6-12 ay arasındaki bebekler
- 1-2 yaş aralığındaki çocuklar
- Vejetaryen ve vegan bireyler
- Sık sık kan bağışında bulunan kişiler
- Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı bulunanlar
- Hamile veya emziren kadınlar
Mutlak ve Fonksiyonel Demir Eksikliği Nedir?
Amerikan Hematoloji Derneği’ne göre, mutlak demir eksikliği, demir depolarının ciddi şekilde azalması veya tamamen kaybolması sonucunda ortaya çıkar. Bu durum genellikle kadınlar, çocuklar ve vejetaryenler üzerinde daha fazla etkili olmaktadır. Öte yandan, fonksiyonel demir eksikliği, yeterli demir depolarının bulunmasına rağmen demirin vücutta etkin bir şekilde kullanılamaması durumudur. Bu tür eksiklik, hem erkeklerde hem de kadınlarda görülebilir.
Araştırmalarda, “18 yaş ve üzeri, kurumsal olmayan ve sivil katılımcılar üzerinde, serum ferritin, demir ve doymamış demir bağlama kapasitesi ölçümleri yapılan bireyler” incelenmiştir. Bu ölçümler, ABD’deki birçok yetişkinin demir eksikliği riski taşıdığını göstermektedir. Demir eksikliği anemisi, vücudun yeterli demiri emememesi, yetersiz demir içeren besin alımı, vücudun normalden fazla demir ihtiyacı duyması ya da kan kaybı gibi sebeplerle gelişebilmektedir.
Demir Eksikliği Belirtileri
Demir eksikliği yaşayan bireyler, çeşitli belirtilerle karşılaşabilirler. Baş ağrısı, buz veya toprak gibi gıda dışı maddeleri yeme isteği, bu belirtilerden sadece birkaçıdır. Ancak demir eksikliği, daha ciddi semptomlarla da kendini gösterebilir.
İşte dikkat edilmesi gereken 15 önemli belirti:
- Aşırı Yorgunluk veya Halsizlik: Sürekli yorgunluk hissi, demir eksikliğinin en yaygın belirtilerindendir. Yetersiz demir, vücudun kırmızı kan hücrelerini yeterince üretememesine neden olur.
- Nefes Darlığı: Oksijenin kaslara etkin şekilde taşınamaması, herhangi bir fiziksel aktivite sırasında nefes darlığına yol açar.
- Cilt Renginde Solgunluk: Hemoglobinin vücutta yeterli demir olmadan kırmızı rengi verememesi ciltte solgunluğa neden olur.
- El-Ayaklarda Üşüme ve Karıncalanma: Demir eksikliği, el ve ayaklara yeterli oksijen taşınmamasına yol açarak bu belirtileri ortaya çıkarır.
- Bağışıklığın Zayıflaması: Demir, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için gereklidir. Eksikliği, bağışıklık hücrelerinin etkinliğini azaltır.
- Baş Ağrısı: Yetersiz demir, beyin dahil tüm vücut organlarının oksijen alımını etkileyerek baş ağrısına neden olabilir.
- Baş Dönmesi ve Göz Kararması: Demir eksikliği, denge kaybına ve baş dönmesine yol açabilir.
- Saç Dökülmesi: Kuru saçlar ve saçların zayıflaması, demir eksikliği ile ilişkilidir.
- Tırnakların Şeklinde Bozulma ve Kırılma: Tırnakların kaşık şeklini alması, demir eksikliğinin belirtilerinden biridir.
- Uyku Bozukluğu: Demir eksikliği, uyku düzenini bozan hormonal dengesizliklere yol açabilir.
- Kulak Çınlaması: Yetersiz demir, kan akışındaki değişikliklere bağlı olarak kulak çınlamasına neden olabilir.
- Ağız ve Dil İltihaplanması: Demir eksikliği, ağızda iltihaplanma ve çatlaklar oluşturabilir.
- Odaklanmada Zorluk: Düşük demir seviyeleri, zihinsel performansı olumsuz etkileyerek odaklanma sorunlarına yol açabilir.
- Kalp Çarpıntısı: Düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin daha fazla çalışmasına ve düzensiz atışlar yapmasına yol açabilir.
- Ruh Halinde Değişiklikler: Yorgunluk ve halsizlik, ruh halini olumsuz etkileyebilir ve depresyona yol açabilir.
Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?
Uzmanlar, düşük demir seviyelerini önlemek için günlük diyetimize; kırmızı et, beyaz et, balık, baklagiller, meyveler, kuruyemişler ve sebzeler gibi demir açısından zengin gıdaları eklememizi önermektedir.
Demir yönünden zengin gıdalar şunlardır:
- Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık gibi et ve sakatat türleri
- İstiridye
- Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi baklagiller
- Keçiboynuzu pekmezi ve bal
- Yumurta
- Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
- Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
- Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
- Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
- Bitter çikolata
Yukarıda belirtilen gıdaları doğal yollarla tüketerek vücudun ihtiyaç duyduğu demiri almak mümkündür. Doğal besinler dışında, doktorunuzun önerdiği demir takviyeleri ile de demir ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
Bu makalede yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve sağlık veya tıbbi tavsiye niteliği taşımamaktadır. Herhangi bir sağlık durumu veya hedefiniz hakkında mutlaka bir doktora veya nitelikli sağlık hizmeti sağlayıcısına danışmalısınız.
