Demir Eksikliği: Türkiye’deki Durum ve Risk Grupları
ABD’de gerçekleştirilen bir araştırma, yetişkinlerin %29’unun mutlak veya fonksiyonel demir eksikliği sorunu yaşadığını ortaya koydu. Bu ciddi sağlık sorunu, hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilmekle birlikte, belirli gruplar için daha büyük bir risk teşkil etmektedir. Peki, Türkiye’deki durum nedir? Hangi gruplar risk altındadır? Demir eksikliğinin belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Demir Eksikliği Risk Faktörleri
Bazı risk gruplarında demir eksikliği görülme olasılığı daha yüksektir. Bunlar:
- 65 yaş üstü bireyler
- 6-12 ay arası bebekler
- 1-2 yaş aralığındaki çocuklar
- Vejetaryen veya vegan bireyler
- Sık sık kan bağışında bulunan kişiler
- Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı olanlar
- Hamile veya emziren kadınlar
Mutlak ve Fonksiyonel Demir Eksikliği Nedir?
Amerikan Hematoloji Derneği’ne göre, mutlak demir eksikliği, demir depolarının ciddi şekilde azalması veya tamamen yok olması sonucunda ortaya çıkar ve genellikle kadınlar, çocuklar, vejetaryenler ve veganlar üzerinde etkili olur. Diğer yandan, fonksiyonel demir eksikliği, vücutta yeterli demir depoları olmasına rağmen, demirin vücutta etkili bir şekilde kullanılamaması durumudur. Bu durum, hem erkeklerde hem de kadınlarda görülebilir.
Araştırmada, “18 yaş ve üzeri, kurumsal olmayan ve sivil katılımcılar üzerinde, serum ferritin, demir ve doymamış demir bağlama kapasitesi ölçümleri yapılan bireyler” incelenmiştir. Araştırmacılar, bu ölçümler ışığında ABD’deki yetişkinlerin büyük bir bölümünün demir eksikliği riski altında olduğunu belirtmiştir.
Demir eksikliği anemisi, vücudun yeterli demiri emememesi, yetersiz demir içeren besin tüketimi, vücudun normalden daha fazla demire ihtiyaç duyması veya kan kaybının vücudun yerine koyabileceğinden fazla olması gibi nedenlerle gelişebilir.
Demir Eksikliği Belirtileri
Demir eksikliği yaşayan bireylerin fark edebileceği birçok belirti bulunmaktadır. Baş ağrısı ve buz gibi gıda dışı maddeleri yeme isteği bunlar arasında yer alır. Ancak bunlar, demir eksikliğinin yalnızca yüzeyde görünen belirtileridir; bu durum daha ciddi semptomlarla da kendini gösterebilir.
İşte dikkat etmeniz gereken 15 önemli belirti:
- 1. Aşırı Yorgunluk veya Halsizlik: Sürekli yorgunluk hissi, demir eksikliğinin en yaygın belirtilerindendir. Yetersiz demir, vücudun kırmızı kan hücrelerini üretememesiyle sonuçlanır, bu da oksijen taşıma kapasitesini düşürür.
- 2. Nefes Darlığı: Oksijenin kaslara ve dokulara etkili bir şekilde taşınamaması nedeniyle, herhangi bir aktivite sırasında nefes darlığı hissedilebilir.
- 3. Ciltte Solgunluk: Hemoglobin eksikliği nedeniyle cilt renginde solma görülebilir.
- 4. El ve Ayaklarda Üşüme ve Karıncalanma: Demir eksikliği nedeniyle kan akışının azalması, el ve ayaklarda üşüme ve karıncalanma hissine yol açar.
- 5. Bağışıklık Zayıflığı: Demir, bağışıklık sisteminin normal işleyişi için gereklidir. Demir eksikliği, bağışıklık hücrelerinin çoğalmasını etkiler.
- 6. Baş Ağrısı: Yetersiz oksijen alımı, baş ağrılarına ve migren ataklarına neden olabilir.
- 7. Baş Dönmesi ve Göz Kararması: Demir eksikliği, denge kaybına ve baş dönmesine yol açabilir.
- 8. Saç Dökülmesi: Saç büyümesi, yeterli oksijen alımına bağlıdır; demir eksikliği saç dökülmesine yol açabilir.
- 9. Tırnaklarda Bozulma ve Kırılma: Tırnakların şeklinin değişmesi ve kırılması da demir eksikliğinin belirtilerindendir.
- 10. Uyku Bozukluğu: Demir eksikliği, uyku düzeninde değişikliklere yol açabilir.
- 11. Kulak Çınlaması: Kan akışındaki değişiklikler, kulaklarda çınlama hissine neden olabilir.
- 12. Ağız ve Dilde İltihaplanma: Demir eksikliğinde dilde iltihaplanma ve ağız kuruması görülebilir.
- 13. Odaklanmada Zorluk: Düşük demir seviyeleri, zihinsel odaklanmayı olumsuz etkileyebilir.
- 14. Kalp Çarpıntısı: Düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin daha fazla çalışmasına neden olabilir.
- 15. Ruh Halindeki Değişiklikler: Yorgunluk, kişinin modunu düşürebilir ve ruh hali bozukluklarına yol açabilir.
Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?
Uzmanlar, düşük demir seviyelerini önlemek amacıyla besinlerimize kırmızı ve beyaz et, balık, baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeleri eklememizi önermektedir. Özellikle demir açısından zengin olan ciğer, incir ve kayısı gibi kuru meyveler de yüksek oranda demir içermektedir.
Demir eksikliğine iyi gelen gıdalar şunlardır:
- Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık gibi et ve sakatat türleri
- İstiridye
- Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi baklagiller
- Keçiboynuzu pekmezi ve bal
- Yumurta
- Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
- Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
- Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
- Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
- Bitter çikolata
Yukarıda belirtilen besinleri doğal olarak tüketerek vücudun ihtiyaç duyduğu demiri almak mümkündür. Doğal besinlerin yanı sıra, doktorunuzun önerdiği demir takviyeleri ile demir ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
Bu makalede sunulan bilgiler yalnızca eğitim ve bilgilendirme amacı taşımaktadır; sağlık veya tıbbi tavsiye niteliğinde değildir. Herhangi bir sağlık durumu veya hedefiniz hakkında sorularınız varsa, mutlaka bir doktora veya nitelikli bir sağlık uzmanına danışmalısınız.
