Ekinoks Nedir?
Dünya üzerinde bulunduğunuz konuma bağlı olarak, ekinokslar ya dün ya da bugün gerçekleşiyor olabilir. Gündönümleri, yılın en uzun gündüzünü veya en uzun gecesini belirlemek açısından oldukça kolay tanımlanabilirken, ekinokslar daha karmaşık bir tanıma sahiptir. Ekinoks, Güneş ışınlarının doğrudan Ekvator’a dik vurduğu anı ifade eder.
Ekinoksun Anlamı
Ekinoks terimi, Latince’de “gündüz ve gece arasındaki eşitlik” anlamına gelen “ekinoksium” kelimesinden türemiştir. Latince’de “eşit gece” anlamına gelen bu terim, ekinoksların dünya genelinde eşit miktarda gündüz ve gece olduğu düşüncesine yol açabilir. Ancak bu, özellikle kutuplar gibi belirli noktalarda yanıltıcı olabilir. Space.com’un belirttiği gibi, bu tanımın daha derin bir anlayış gerektiren bazı karmaşıklıkları vardır.
Vikipedi’de ekinoks şöyle tanımlanmaktadır: “Ekinoks (gün tün eşitliği veya ılım), Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği andır. Bu durum, gündüz ile gecenin eşit olduğu bir zaman dilimidir. Yılda iki kez, ilkbahar ve sonbaharda tekrarlanır.”
Ekinoks ve Gece Gündüz Eşitliği
Ekinoksun yaygın yanlış anlamalarından biri, alacakaranlık dönemini göz ardı ederek gündüz olmayan her şeyin gece olduğu düşüncesidir. Aslında, Güneş doğmadan önce ve battıktan sonra üst atmosferdeki parçacıkların ışık saçması sayesinde hâlâ aydınlık bir ortam sağlanır. Ancak bu ekstra ışık miktarı, bulunduğunuz konuma göre değişiklik gösterir; tropik bölgelerde alacakaranlık süresi, ılıman bölgelere göre çok daha kısadır.
Gün ışığı konusunda daha fazla bilgi istersek, tam 12 saatlik bir geceyi deneyimlemek için kışın en derin dönemlerine kadar beklememiz gerekir. Gece tanımınız alacakaranlığı içeriyorsa bile, Güneş’in bir nokta kaynağı olmaması nedeniyle ekinokstaki gün ışığı miktarı farklılık gösterebilir. Güneş’in yükselmeden önce ve battıktan sonra, gökyüzünün dörtte biri kadar alanı kaplayan güçlü bir ışık kaynağı hâlâ üzerimizde parlamaktadır.
Özetle, ekinoksun tanımı, 12 saat aydınlık ve 12 saat karanlık anlamına gelmez. Güneş’in tam olarak 12 saat boyunca görülebildiği gün, bulunduğunuz enleme göre değişiklik gösterir.
Ekinoksların Zamanlaması
Yılın tam olarak 365 gün sürmemesi nedeniyle, ekinoksların ve gündönümlerinin zamanlaması her yıl biraz değişir. Bu yıl, ekinoks 23 Eylül UTC saatiyle 01:04’te gerçekleşecek. Bu, ekinoksun Avrupa, Asya, Avustralya ve Afrika için 23 Eylül Cuma günü ortaya çıkarken, Amerika’da ise 22 Eylül Perşembe günü yaşanacağı anlamına gelir.
Sonbahar Ekinoksu ve Mevsimlerin Başlangıcı
Sonbahar ekinoksu, sonbaharın resmi başlangıcıdır. Ancak mevsimlerin iki ayrı ölçüsü vardır: “astronomik mevsimler” ve “meteorolojik mevsimler”. CNN meteoroloğu Allison Chinchar, astronomik mevsimlerin tanımını yaparken, “Esasen sonbahar ekinoksundan kış gündönümüne kadar olan süredir. Bu tarihler her yıl bir veya iki gün değişebilir,” diyor.
Meteorolojik mevsimlerin tanımı ise farklıdır. “Çünkü tarihler asla değişmez ve Dünya’nın güneşe göre açısı yerine klimatolojik mevsimlere dayanır. Bunlar belki de daha fazla insanın aşina olduğu mevsimlerdir,” diyor Chinchar. Meteorolojik mevsimler şu şekilde tanımlanmaktadır:
- 1 Mart – 31 Mayıs: İlkbahar
- 1 Haziran – 31 Ağustos: Yaz
- 1 Eylül – 30 Kasım: Sonbahar
- 1 Aralık – 28 Şubat: Kış
Chinchar, “Bu, bazı tarihleri zorlaştırıyor,” diyor. “Örneğin, 10 Aralık, çoğu insan kışı düşünür, ancak astronomik takvimi kullanıyorsanız, teknik olarak bu hala sonbahar olarak kabul edilir çünkü kış gündönümünden öncedir. Meteorologlar ve klimatologlar ‘meteorolojik takvimi’ kullanmayı tercih ediyor.”
