Gezegenlerde Kış Mevsimi: Bir Keşif
Dünyamızı bildiğimiz düzenine sokan en önemli etkenlerden biri mevsimlerdir. Eğer bu doğa olayları ve değişimleri olmasaydı, her şey çok farklı olurdu ve muhtemelen biz de burada olmazdık. Benzer bir şekilde, mevsimlerin aşırı uçlara kayması da insan uygarlığının varlığını zora sokabilirdi. Peki, Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenlerde mevsimlerin, özellikle de kış mevsiminin nasıl yaşandığını hiç merak ettiniz mi? Şimdi gelin, diğer gezegenlerin kış mevsimlerine birlikte göz atalım…
Merkür Kışı
Merkür’de kış mevsimi oldukça kısa ve yıkıcı olarak tanımlanabilir. Bir Merkür yılı yalnızca 88 Dünya günü sürdüğü için gezegendeki tüm mevsimler kısadır. Ancak, okyanusların yokluğu ve ısı dağıtımını yumuşatacak bir havanın olmaması, ciddi sıcaklık dalgalanmalarına yol açarak koşulları daha da zor ve acımasız hale getiriyor. Dünya’da mevsimler, büyük ölçüde Dünya’nın ekseninin eğiminin bir sonucudur. Bu nedenle, bir yarım küre bir süre daha fazla güneş ışığı alırken, diğeri daha az ışık alır. Ancak, Merkür’ün eksen eğimi yalnızca iki derece olduğu için durum biraz farklıdır. Bu, gezegende mevsimlerin olmadığı anlamına gelmez. Merkür’ün Güneş’e uzaklığı 46 milyon kilometreden 69 milyon kilometreye kadar değişir; dolayısıyla gezegen, yörüngesindeki en yakın noktada en uzak noktaya göre iki kat daha fazla radyasyon alır.
Gerçek Merkür kışı, gezegenin Güneş’ten en uzak olduğu zamanda gerçekleşir. Ekvatorda öğle vakti sıcaklıkları, gezegenin yörüngesine en yakın olduğu zamana göre 150°C daha soğuk olabilir. Ancak sıcaklıktaki en büyük dalgalanmalar mevsimsel olarak yaşanmaz. Merkür’ün günü 59 Dünya günü uzunluğundadır. Sonuç olarak, gezegenin farklı yarılarının ısınmak ve soğumak için bolca zamanı vardır ve bu da inanılmaz değişiklikler yaratır. Kış aylarında bile ekvatorda gün ortasında hava yaklaşık 270°C’ye ulaşabilir, ancak gece aynı şekilde inanılmaz derecede soğuk olabilir ve ekvatorda bile -173°C’ye düşebilir. Kutuplara yakın yerlerde ise daha da soğuk olabilir.
Venüs Kışı
Venüs, tek kelimeyle “sıcak” bir gezegen olarak tanımlanabilir. Kış ortasında ve gece yarısında bile yüzey sıcaklıklarının 438°C’nin altına düşeceği düşünülmüyor. Ayrıca, bu gezegenin atmosferinin son derece asidik olduğunu da unutmamak gerekir. Atmosferde biriken aşırı karbondioksit, böyle bir gezegenin oluşmasına yol açar ve bilim insanlarının Dünya’nın geleceği ile ilgili en büyük endişelerinden biri olan küresel ısınmanın sebeplerinden biri de bu durumu örnek olarak gösterir.
Mars Kışı
Kızıl gezegen Mars’ın kışları, Dünya’daki kışlara diğer gezegenlerden daha fazla benzerlik gösterir. Mars’ta bir yıl, Dünya’dakinin neredeyse iki katı uzunluktadır ve bu nedenle kışlar yaklaşık dört ay sürer. Ayrıca, gezegenin yıl boyu sıcaklık ortalaması da çok daha soğuktur. Mars’ta kışlar, diğer gezegenlerde gördüklerimizle kıyaslandığında oldukça tanıdık bir şekilde geçer. Bir yarım kürede kış mevsimi geldiğinde, oradaki buz örtüsü atmosferin yaklaşık dörtte birini kuru buz olarak yakalayarak büyür ve ilkbaharda tekrar atmosfere geri bırakılır.
Dünya’da mevsimlerin etkileri, büyük ısı depoları görevi gören okyanuslar tarafından yönetilir. Ancak Mars’ın ilk günlerinde bu durum geçerliydi. Şimdiyse böyle bir tampon madde olmadığından sıcaklık aralığı daha geniştir. Mars, -153°C gibi sıcaklıkların kaydedilmesiyle kış mevsimlerinde gerçekten çok soğuk olabilir. Bu durum, Mars’a gönderdiğimiz iniş ve keşif araçlarının çoğunun, pillerini şarj edecek güneş ışığı bulamadığı için kışın kapanmasına neden olur ve bu yüzden en düşük sıcaklıkları kaydedemiyoruz.
Jüpiter Kışı
Jüpiter’de tam anlamıyla bir mevsim oluşumu söz konusu değildir. Eksen eğimi, Merkür’den çok ufak bir farkla yalnızca 3 derece olup, yörüngesi de düzgün bir yuvarlağa oldukça yakın olduğundan aldığı güneş ışığı miktarı pek değişmez. 10 Dünya saatinden daha kısa bir dönüş periyoduna sahip olduğundan, uzun gecelerle oluşan bir mevsimsellik görünümü bile yoktur. Bu gezegende kış, gezegenin muazzam yer çekiminin ezici kuvvetinin altında ezildiğinizi hissettiğiniz yılın diğer zamanları gibidir.
Satürn Kışı
Satürn’ün ekseni, 26,7 derece ile yörüngesine göre Dünya’nınkinden çok az daha eğimlidir. Şu anda Satürn’ün ekinoksuna yaklaşıyoruz, ancak diğer zamanlarda bir yarım küre diğerine göre biraz daha fazla ışık alıyor. Ancak bu durum, sıcaklıklarda büyük bir değişikliğe yol açmaz. Satürn, yaz mevsiminde bile aşırı ısınmayacak kadar Güneş’ten uzaktır. Ayrıca, kalın atmosferi çok fazla ısının yeniden dağılmasını sağlar. Ancak Satürn’ün atmosferinde sıcaklıklar, yazın ulaştığı şiddetli soğuklardan, kışın ulaştığı akıl almaz -191°C arasında değişebilir.
Uranüs Kışı
Uranüs’ün eksenel eğimi 97 derecedir. Başka bir deyişle, bu gezegen yörüngesi üzerinde neredeyse düz bir uzanış gösterir. Bu durum, güneş ışığı açısından yoğun mevsimlere neden olur. Yaz mevsiminde bir kutup neredeyse doğrudan Güneş’e bakarken, kış mevsiminde ise neredeyse doğrudan Güneş’ten uzağa bakar. Bu yüzden kış mevsimleri çok uzun ve gerçekten karanlık geçer. Elbette kış mevsimleri bu gezegende de oldukça soğuktur; ancak Uranüs her zaman oldukça soğuk kalır ve hatta Güneş’e daha yakın olmasına rağmen Neptün’den daha soğuk kabul edilir. Kışın yarattığı farkı ölçecek kadar uzun süreli iyi gözlemsel verilerimiz bulunmamakla birlikte, Güneş’e doğru bakan taraf kış geldiğinde karanlık görünmektedir.
Neptün Kışı
Neptün’ün eksen eğikliği de 28,3 dereceyle Dünya’nınkinden daha fazladır. Yörüngesi çok dairesel olduğundan, mevsimler mesafeden kaynaklı genel bir düşüşten dolayı değil, Dünya’daki gibi bir yarım kürenin ya da diğerinin daha fazla ışık almasıyla ilgilidir. Ancak bu gezegen, Dünya’nın aldığı güneş ışığının yalnızca yüzde 0,1’ini alır. Yine de Neptün, Uranüs’ün aksine, kendi çekirdeğinden kayda değer bir sıcaklık alır; ancak bu sıcaklık mevsime göre değişmez, bu nedenle kış soğuğu yaz soğuğundan çok farklı değildir.
Plüton Kışı
Plüton, ne yazık ki hala gezegen statüsünü geri kazanmış değil. Ancak, ait olduğu Trans-Neptün Nesneleri (TNO) sınıfı için iyi bir gösterge olabilir. Bu cisimlerin tamamı Güneş’ten o kadar uzaktadır ki, büyük bir eksenel eğime rağmen yarımküreler arasında çok büyük farklar bulunmaz. Sıcaklıklar tüm yıl boyunca biz insanların standartlarına göre son derece soğuk olsa da, bazı durumlarda kış mevsiminde tamamen donan atmosfer, Güneş’e yaklaşılan yaz mevsimlerinde katı durumundan sıvıya geçebilir.
İlk yorum yapan olun