Kola Süper Derin Sondaj Deliği: Dünya’nın En Derin Noktası
ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki Soğuk Savaş dönemi, uzay araştırmalarından askeri teknolojilere kadar birçok alanda büyük gelişmelere sahne oldu. Ancak bu süreçteki gösterişli projelerden biri, Sovyetler’in gezegendeki insan yapımı en derin deliği açmasıydı. Kola Süper Derin Sondaj Deliği (Kola Superdeep Borehole), Kuzeybatı Rusya’nın soğuk ve uzak derinliklerinde, Kuzey Norveç ile Rusya sınırına yakın Kola Yarımadası’nda yer almaktadır. Bu muazzam yapı, aslında merkezi bir delikten ayrılan birçok yan delikten oluşmaktadır. İçlerinden en derini olan SG-3, Dünya kabuğunun 12.263 metre derinliğine kadar uzanmaktadır. Ancak bu devasa derinliğe rağmen, deliğin çapı bir yemek tabağından daha geniş değildir. Bu derinlik ilk bakışta etkileyici görünmeyebilir, ancak Everest Dağı ile Fuji Dağı’nın birbirinin üzerine yerleştirilmiş yüksekliğine eşdeğer olduğunu belirtmek, konunun büyüklüğünü daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ayrıca, deniz seviyesinden 11.034 metre derinlikte bulunan okyanusun en derin noktası olan Mariana Çukuru’ndan daha derin olduğu da dikkat çekicidir.
Proje Mohole ve Sovyetler’in Yarışı
Bu derin sondaj yarışı, aslında Amerikalılar tarafından başlatıldı. 1960’ların başında ABD, Dünya’nın kabuğunu delerek kabuk ve manto arasındaki sınırın örneklerini elde etmek amacıyla Project Mohole adında bir proje başlattı. Proje, Pasifik Okyanusu’nun Meksika bölgesinde bulunan volkanik bir adanın yakınındaki bir gemiden deniz tabanını delerek gerçekleştirilmek isteniyordu. Ancak, proje, bilimsel muhalefet, kötü yönetim ve finansal zorluklar nedeniyle bir fiyaskoyla sonuçlandı. Oysa Sovyetler’in benzer projeleri daha düzenli bir şekilde ilerledi. Sondaj çalışmaları 24 Mayıs 1970’te başladı ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasından kısa bir süre sonra, 1992’ye kadar devam etti. Projenin sona ermesinin sebepleri arasında yalnızca siyasi kargaşa ve finansal sıkıntılar yoktu; kısa bir süre sonra, sondajın dibindeki sıcaklıklar 180°C’ye (modellerin öngördüğünden çok daha yüksek) ulaştığında çalışmalar durduruldu.
Keşifler ve Efsaneler
Proje, en parlak döneminde birçok bilimsel keşfe öncülük etti. Kola Süper Derin Sondaj Deliği, Dünya’nın yaklaşık 1,4 milyar yıllık tarihini aydınlatan jeolojik bilgiler sağladı. Bu keşiflerden en şaşırtıcı olanı, derin kayaların suya doygun olduğunun tespit edilmesiydi; bu durum, kayaların geçirgen olmayan bir kaya tabakasının altında olmasından dolayı daha önce imkansız olarak düşünülüyordu. Ayrıca, 14 tür fosilleşmiş mikroorganizma da keşfedildi. Bilimsel açıdan daha az heyecan verici olarak değerlendirilen altın, bakır ve nikel yatakları gibi çeşitli kaynaklar da bulundu. Bunun yanı sıra, Kola Süper Derin Sondaj Deliği etrafında birçok efsane de dolaşmaktadır. Bazı efsaneler, aşırı sıcak mağaralardan bahsederken, bazıları ise derinliklere indirilen bir mikrofonun cehennemden gelen uğultular ve çığlıklar duyduğunu iddia etmektedir. Bu efsanelerin hiçbiri doğrulanmamış olsa da, Kola Süper Derin Sondaj Deliği’nin “cehenneme giriş” olarak anılmasının ardında yatan sebebi anlamak oldukça kolaydır.
