LID-568: Erken Evrenin Süper Kütleli Kara Delik Keşfi

Kara Delik LID-568’in Keşfi: Evrenin Erken Dönemlerine Işık Tutuyor

Science Daily dergisinde yayımlanan bir habere göre, gök bilimciler, LID-568 adı verilen olağanüstü bir kara deliği tespit etti. Bu keşif, Uluslararası Gemini Gözlemevi ile ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) NOIRLab’dan bir ekip tarafından, Hyewon Suh liderliğinde gerçekleştirildi. LID-568, Büyük Patlama‘dan yalnızca 1,5 milyar yıl sonra oluşmuş ve teorik sınırın 40 katından fazla bir hızla madde tükettiği bulunmuştur.

Araştırmanın bulguları, LID-568’in süper kütleli kara deliklerin, evrenin ilk dönemlerinde nasıl meydana geldiği konusunda önemli ipuçları sağladığını göstermektedir.

Gözlem Yöntemleri ve Veriler

Ekip, Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından kaydedilen 4,016 X-ışını kaynağını inceledi ve bu verileri, JWST (James Webb Uzay Teleskobu) ile destekleyerek detaylı araştırmalar yaptı. Çalışmalarında, çok parlak X-ışını yayan bu gök adasının zayıf kızılötesi ışıkları, JWST’nin hassas kızılötesi spektrometresi (NIRSpec) tarafından başarıyla yakalandı. NIRSpec verilerini inceledikten sonra, ekip, LID-568’in merkezindeki kara deliğin çevresindeki çok yüksek parlaklık ve beklenmedik güçlü gaz çıkışlarını keşfetti.

LID-568 ve Eddington Limiti

Bu güçlü gaz çıkışlarının hızı ve boyutu, ekibin LID-568’in kütlesel büyümesinin tek bir hızlı birikim döneminde meydana gelmiş olabileceği sonucuna ulaşmasına neden oldu. Hyewon Suh ve ekibi, LID-568’in parlaklık seviyesine dayanarak, kara deliğin “Eddington Limiti” olarak bilinen kütle sınırının 40 katı bir oranda maddeyle beslendiğini ortaya koydu. Eddington Limiti, bir kara deliğin maksimum parlaklığını belirleyen ve yutabileceği en fazla madde ile sıcaklığın oluşturduğu dışarıya doğru basıncın dengede kalmasını sağlayan bir kütle sınırıdır.

Bu bulgular, süper kütleli kara deliklerin, evrenin ilk yıldızlarının ölümü veya gaz bulutlarının çökmesiyle oluşan küçük kara delik “tohumlarından” oluştuğuna dair daha önce gözlemsel doğrulaması olmayan teorilere yeni bir bakış açısı sunmaktadır.

Güçlü Gaz Çıkışları ve Kararsızlık

Araştırmanın ortak yazarlarından Julia Scharwachter, “Bu olağanüstü durum, Eddington Limiti’nin üzerindeki hızlı beslenme mekanizmasının, evrenin bu kadar erken dönemlerinde neden bu kadar ağır kara delikler gördüğümüzün olası açıklamalarından biri olduğunu gösteriyor” şeklinde ifadelerde bulundu. Gök bilimciler, LID-568’de gözlemlenen güçlü gaz çıkışlarının, aşırı birikim nedeniyle üretilen yüksek enerjinin tahliye vanası işlevi gördüğünü ve böylece sistemin kararsız hale gelmesini önlediğini değerlendiriyorlar.

Bu önemli araştırma, “Nature Astronomy” dergisinde yayımlandı ve evrenin erken dönemlerine dair yeni anlayışlar kazandırdı.