Mars’tan Elde Edilen Veriler: InSight İniş Aracının Keşifleri
Geçtiğimiz Aralık ayında zamansız “ölümünden” önce InSight İniş Aracı tarafından Mars’tan toplanan veriler, gezegenin bazı tuhaf davranışlarını ortaya çıkarmış olabilir. Mars’ı inceleyen bilim insanları, gezegenin çekirdeğinin gezegenin sallanmasına neden olduğunu ve dönüş hızının arttığını keşfetmişlerdir.
NASA, bu çarpıcı sonuçları dün bir basın açıklamasıyla kamuoyuna duyurdu. Ayrıntılı bulgular ise geçtiğimiz Haziran ayında Nature dergisinde yayınlandı. Belçika Kraliyet Gözlemevi’nden Sébastien Le Maistre liderliğindeki araştırmacılar, gezegenin dönüş hızı arttıkça Mars’ın günlerinin her yıl bir milisaniyenin kesri kadar kısaldığını belirlediler. Ekip, Mars’ın zaman içindeki hareketini incelemek amacıyla, InSight İniş Aracı’nın Dönme ve İç Yapı Deneyi (RISE) tarafından ilk 900 Mars günü boyunca toplanan verileri kullanmıştır.
RISE’ın baş araştırmacısı olan Le Maistre, basın açıklamasında, “Aradığımız şey, bir Mars yılı boyunca yalnızca birkaç on santimetrelik varyasyonlar” şeklinde ifade etti ve devamında: “Bu varyasyonları görmemiz bile çok uzun zamana ve çok fazla verinin biriktirilmesine ihtiyaç duyuyor.” dedi.
Bilim insanları, iniş aracında NASA’nın Derin Uzay Ağı’ndan radyo sinyalleri gönderirken, RISE, Mars’ın dönüşü ve sallanması hakkında fikirler sağlamaktadır. RISE daha sonra bu dalgaları Dünya’ya geri yansıtarak, bilim insanlarının iniş aracının konumunu ve ardından Mars’ın hareketini tam olarak izlemesine imkan tanımaktadır.
Le Maistre ve ekibi, bu bilgileri kullanarak Mars’ın dönüşünün yılda 4 miliyay (veya miliark) saniyelik bir dönüş artışı gördüğünü hesapladılar. Referans olarak, bir yay saniyesi 0,0002 derece iken, bir mili yay saniyesi bir yay saniyesinin binde biridir. Başka bir deyişle, bu ivmenin inanılmaz derecede küçük olduğunu ve araştırmacıların buna neyin sebep olabileceği konusunda hala net bir sebebe sahip olmadığını söyleyebiliriz.
Mars’ın Merkezindeki Erimiş Metal Çekirdek
Araştırmacılar, RISE’ı Mars’ın iç jeolojisi hakkında bilgi bulmak için de kullandılar. Le Maistre ve meslektaşları, Mars’ın merkezinde gezegen döndükçe sallanan ve gezegenin sallanmasına neden olan erimiş bir metal çekirdeğe sahip olduğu sonucuna vardılar. Ayrıca ekip, deneyden elde edilen değerleri InSight’ın yerleşik sismometresinden alınan iki farklı veri seti ile karşılaştırdı.
Le Maistre ve meslektaşları, farklı veri kümelerini kullanarak, erimiş çekirdeğin 1.112 ila 1.150 mil (1.789 ila 1.850 kilometre) arasında bir yarıçapa sahip olduğunu buldular. Mars’ın ise yaklaşık olarak 3.396 kilometrelik bir yarıçapa sahip olduğu belirtilmektedir. Le Maistre, yaptığı açıklamada “Bu tarihi bir deney” dedi ve ekledi: “Deney için hazırlanmak ve bu keşifleri tahmin etmek için çok fazla zaman ve enerji harcadık. Ancak buna rağmen, yol boyunca hala şaşırdık ve daha bitmedi çünkü RISE’ın Mars hakkında ortaya çıkaracağı daha çok şey var.”
InSight’ın Mars Macerası
InSight, ömrünün sonuna gelmeden önce NASA ve bilim insanlarına benzeri görülmemiş Mars jeofizik verilerinin yanı sıra, NASA’nın Jet Tahrik Laboratuvarı’nın belirttiğine göre başka bir gezegenin çekirdeğinin ilk doğrudan gözlemlerini sundu. InSight, Mars’ta jeolojik verileri toplamak için dört yıldan fazla bir süre harcadı.
InSight, Mars’ta “Mars depremleri” olarak adlandırılan 1.000’den fazla deprem hakkında veri kaydetti. Mayıs 2022’de iniş aracı, 5 büyüklüğünde olan kendi dönemindeki en büyük depremi tespit etti. O yılın ilerleyen dönemlerinde NASA, InSight’ın Mars’ın yüzeyine çarpan meteoroitlerin enerjisini tespit ettiğini ve olayın InSight’a “hafif bir vuruş” gibi geldiğini duyurdu.
