Sivrisineklerin Sabun Tercihleri: Yeni Bir Araştırma
Sivrisinekler, insanlar gibi sabunlara karşı da belirli tercihlere sahip gibi görünüyor. Yeni bir çalışma, kan emen dişi sivrisineklerin, insanlar tarafından yaygın olarak kullanılan bazı sabun türlerine daha fazla ilgi gösterirken, diğerlerine karşı ise beklenmedik bir şekilde kayıtsız kaldıklarını ortaya koydu. Bulgular, gelecekte daha etkili sivrisinek kovucuların geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Sivrisinekler, taşıdıkları çeşitli patojenler nedeniyle insanlar için en tehlikeli hayvanlar arasında yer alıyor. Her yıl sıtma gibi sivrisinek kaynaklı hastalıklar nedeniyle bir milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği belirtiliyor. Ancak, bu sivrisineklerin her birinin aynı olmadığı uzun zamandır biliniyor. Virginia Tech’te biyokimyacı ve genetikçi olarak görev yapan Clément Vinauger‘e göre, potansiyel insan konakçılarının yaklaşık %20’si, bir bölgedeki sivrisinek kaynaklı hastalık bulaşmasının %80’inden sorumlu olabiliyor. Bu nedenle, sivrisineklerin tercihlerini anlamak oldukça önemli.
Daha önce yapılan bazı araştırmalar, vücut kokumuzda sivrisinekleri cezbeden kimyasalları tanımlamıştı. Ancak, sonradan eklenen kokuların sivrisinek çekiciliğini nasıl etkileyebileceğini inceleyen pek fazla çalışma bulunmuyordu. Dişi sivrisinekler, hayvan kanıyla beslenmeleri ile bilinirken, erkek sivrisinekler gibi nektar ile de beslenirler. Bu bağlamda, sabunda yaygın olarak bulunan bazı kokuların insanlar üzerindeki etkisi, beslenme alışkanlıklarını değiştirebilir.
Vinauger, “Özellikle, tipik olarak çiçeklerin ve bitkilerin hoş kokusu ile ilişkilendirilen kimyasallarla sabunlarımızı koklamayı seviyoruz. Ancak sivrisinekler, bitki kaynaklı uçucu maddeleri kullanarak nektarlarından şeker elde etmek için bu maddeleri bulmak zorundalar” şeklinde açıklama yapıyor. Devamında, “Bu yüzden, bu kimyasalları vücut kokumuza eklemenin, çekiciliği etkileyeceğinden şüphemiz vardı. Ancak bunun deneysel olarak test edilmesi gerekiyordu.” diye ekliyor.
Ekip, deneyleri için dört gönüllüyü seçti. İlk olarak, her kişinin benzersiz koku imzasını belirlediler. Ardından, Dial, Dove, Native ve Simple Truth gibi dört farklı sabun markası ile yıkanmalarını sağladılar. Bilim insanları, son aşamada, üretken hastalık taşıyıcıları olan dişi Aedes aegypti sivrisineklerini, gönüllülerin yıkanmadıkları ya da yıkandıkları zamanlarda giydikleri giysilerle karşılaştırdılar.
Genel olarak ekip, sabun markaları ve gönüllüler arasında değişen derecelerde olsa da, sivrisineklerin tercihleri ile yıkanmadan önce ve sonra davranışlarında belirgin farklılıklar buldu. Sabunların sivrisinekler üzerindeki etkileri oldukça dikkat çekiciydi. Vinauger, “Ana sonuçlarımız, cildimizde sabun kullanmanın, vücut kokumuzun bileşimine birçok bitki kaynaklı kimyasal ekleyerek, koku alma şeklimizi büyük ölçüde değiştirdiğini gösteriyor” diyor. Ayrıca, “Bu çalışma, bir kişinin cildine sabun uyguladıktan sonra sivrisinekler için daha fazla veya daha az çekici olup olmayacağını belirlemede, belirli sabun kimyasalları ile her bireyin vücut kokusu arasındaki etkileşimin önemini ortaya koyuyor.” diye ekliyor.
Örneğin, yalnızca bazı gönüllülerde, sivrisinekler, Dove ve Simple Truth marka sabunla yıkandıktan sonra kokularına daha fazla ilgi gösterirken, Native marka sabun ise daha tutarlı bir şekilde sivrisinekleri uzak tutmada etkili oldu. Ekip, bu sabunlarda sivrisinekleri çekmekten veya kovmaktan en çok sorumlu olan potansiyel kimyasalları da belirledi. Bu kimyasallar arasında, sivrisinekleri uzak tutmada en etkili olan hindistancevizi kokulu bir bileşen yer aldı.
Bulgular, Çarşamba günü iScience dergisinde yayımlandı. Bu çalışma, nispeten küçük bir örneklem boyutuna dayanıyor ve bu nedenle sonuçların genelleştirilmesi kesin olarak mümkün değil. Ayrıca, bireylerin karbondioksit seviyeleri gibi önemli olabilecek diğer etkenler de çalışmanın kapsamı dışında tutuldu. Yine de ekip, sabunla ilgili etkinin tipik uzunluğu gibi önemli soruları ele almayı ve daha geniş bir sabun ve gönüllü yelpazesini test edebilen daha büyük araştırmalar yapmak için fon sağlamayı umuyor. Eğer bu araştırma sonuç vermeye devam ederse, gelecekte daha etkili sivrisinek kovucu sabunların veya diğer önemli uygulamaların geliştirilmesine olanak tanıyabilir.
