Soğan Doğramanın Gözyaşlarına Sebep Olması
C vitamini, B vitaminleri ve potasyum gibi önemli besin maddeleri bakımından zengin olan soğan, antioksidan özellikleri ile de sağlık açısından pek çok fayda sunmaktadır. Ancak, soğan doğramak bazen oldukça zahmetli bir iş haline gelebiliyor; çünkü kesim sırasında gözlerde yaşarma ve yanma gibi rahatsız edici etkiler ortaya çıkıyor. Bu gözyaşları, duygusal bir tepki olmaktan ziyade, tahriş edici maddelerin sebep olduğu refleks gözyaşlarıdır. Peki, soğan doğramak gözlerimizi neden yaşartır?
Soğanın Savunma Mekanizması
Toprak altında büyüyen soğanlar, doğal yaşam alanlarında tarla fareleri gibi kökleri kemiren hayvanlarla doludur. Bu tür canlıların soğanları kemirmesini önlemek için soğanlar özel bir savunma mekanizması geliştirmiştir. Soğanlar yeraltında geliştiği için, bünyelerinde barındırdıkları gazlar bu canlıları uzak tutmada etkili bir rol oynamaktadır. Soğanların “derileri” açıldığında, çeşitli enzimler ve sülfenik asit salgılar. Bu bileşikler bir araya gelerek, gözleri yaşartan bir gaz olan propanetyal S-oksidi üretir. Propanetyal S-oksit, gözle temasa geçtiğinde gözyaşı üretimine yol açar. Bu gaz, gözlerinizin koruyucu su katmanı ile etkileşime girdiğinde sülfürik aside dönüşür.
Gözün Savunma Özelliği Devreye Giriyor
Soğanların gözlerdeki etkisi kadar, gözlerimizin de kendine has bir savunma mekanizması bulunmaktadır. Gözdeki sinirler, tanımlanan bir göz yaşartıcı etkeni algıladıklarında, gözyaşı üreterek bu tahriş edici maddeleri gözden uzaklaştırmaya çalışır. BBC’nin ABD’deki Case Western Reserve Üniversitesi’nin araştırmalarına dayanan bir habere göre, soğan doğramanın gözlerde yaşarmaya neden olmasının ardındaki mekanizma, yukarıda bahsedilen kimyasal bileşenlerin doğrudan etkisi değildir. Çünkü, gazın gözyaşı ile etkileşime girmesi sonucunda sülfürik asit oluşmakta ve bu madde gözleri tahriş ederek vücudun savunma mekanizmasını harekete geçirmektedir.
Bazı Soğanlar Daha Fazla Göz Yaşartır
Farklı soğan türlerinin göz yaşartma etkileri birbirinden farklıdır. Genel olarak, bazı soğan türleri diğerlerine göre daha az gözyaşı oluştururken, bazıları daha fazla göz yaşartma etkisine sahiptir. Bunlar arasında sarı, kırmızı ve beyaz soğanlar en fazla sülfürlü bileşenleri içerenlerdir. Öte yandan, yeşil soğan gibi tatlı türler, genellikle daha az sülfür içerdiğinden daha az gözyaşı oluşturma eğilimindedir. Texas’ta göz doktoru olan Dr. Robert Rosa Jr., soğan doğramanın gözleri sulandırmasının sebebinin gaz olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, beyaz, sarı ve kırmızı soğanların, bu gazı oluşturmak için gerekli enzimlerin daha yüksek konsantrasyonlarına sahip olduğunu ifade etmektedir. Tatlı soğanlar ve yeşil soğan ise daha düşük konsantrasyonlar barındırmaktadır. Bunun yanı sıra, bazı insanlar bu gazın etkilerine diğerlerinden daha fazla duyarlıdır.
