Yüksek İrtifalarda Yumurtanın Haşlanması: Termodinamiğin Etkisi
Pek çok insan haşlanmış yumurtayı sever. Ancak, eğer Dünya’nın deniz seviyesinden en yüksek noktasında bulunuyorsanız, bu zevki yaşamanız neredeyse imkansız hale gelir. Günlük yaşamınızda sıkça karşılaşmasanız da, bu durumun arkasındaki sebepler, Dünya’nın dört bir yanında yiyecek ve içeceklerin hazırlanışını doğrudan etkilemektedir. Farkında olmasak da, hayatımız boyunca temel termodinamik yasalarına tabiiz ve bu yasalara asla karşı koyamayız.
Dünya’nın su seviyesinden en yüksek noktası olan Everest Dağı’nın zirvesi, bu duruma en iyi örneklerden birini sunar. Zirvede bir yumurta haşlamak ne yazık ki mümkün değildir ve bu durumun temel nedeni atmosferik basınçtır. Deniz seviyesinde su, 100°C sıcaklıkta kaynar. Kaynama noktası genellikle 100°C olarak kabul edilse de, bu kesin bir değer değildir; farklı basınç şartlarında kaynama noktası değişiklik gösterir. Deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olursanız, suyu kaynatmak için gereken sıcaklık o kadar düşer.
Bulunduğunuz yerin kaynama noktasını tam olarak hesaplamak mümkün olsa da, genel bir kural olarak, her 300 metre yükseklikte kaynama sıcaklığı yaklaşık olarak 1°C düşer. Örneğin, 5.052 metre yükseklikte bulunan La Rinconada kasabası, Dünya’nın kalıcı yerleşim alanı olarak en yüksek noktadır. Bu kasabada su, 82.8°C sıcaklıkta kaynar. Bu sıcaklık, yumurtayı haşlamak için yeterli olsa da, ideal bir kahve yapmak için gereken sıcaklığın altında kalmaktadır. Elbette, ideal sıcaklıkta olmasa da, burada yine de kahve yapabilirsiniz.
Everest Dağı’nın zirvesi ise La Rinconada’dan çok daha yüksekte yer almaktadır. Deniz seviyesinden 8.849 metre yükseklikte olan bu zirvede, atmosfer basıncı yaklaşık olarak üçte bir oranına düşer. Bu durumun sonucu olarak, buradaki suyun kaynama sıcaklığı 68°C’ye kadar düşer. Bu sıcaklık, ciddi yanıklara yol açabilecek kadar yüksek olsa da, bir yumurtayı tam olarak pişirecek kadar sıcak değildir.
Yumurta beyazı ve sarısı, farklı protein yapılarından oluşmaktadır ve bu proteinler farklı sıcaklıklarda pıhtılaşır. Yumurta beyazı, %54 oranında ovalbümin içerir ve 80°C’ye kadar pıhtılaşmaz; yumurta sarısının katılaşması için ise en az 70°C’ye ihtiyaç vardır. Bu nedenle, Everest’in zirvesindeki kaynayan suyun sıcaklığı, lezzetli bir haşlanmış yumurta elde etmeniz için yeterli olmayacaktır.
Eğer Everest Dağı’nın zirvesindeyseniz ve gerçekten haşlanmış yumurta istemekteyseniz, tek çözümünüz termodinamik yasalarına uymak ve bir düdüklü tencere kullanmaktır. Bu pişirme yöntemi, tencere içindeki basıncı artırarak kaynama noktasını yükseltir ve böylece lezzetli bir yumurta haşlamanıza olanak tanır.
