Yutu-2’nin Ay’daki Derin Keşifleri
Çin’in Yutu-2 keşif aracı, Ay yüzeyinde yaptığı uzun süreli çalışmalarla dikkat çekiyor. Ocak 2019’da Chang’E-4 iniş aracı tarafından Ay’ın uzak tarafına gönderilen bu etkileyici robot, diğer gezicilerden daha fazla hareket ederek çeşitli bilimsel ölçümler topladı. Şimdi ise, ilk kez her zamankinden daha derinlere inerek Ay yüzeyinin 300 metre altına bakmayı başardı ve bazı ilginç bulgular elde etti.
Yutu-2’nin üzerinde bulunan Ay’a Nüfuz Eden Radar (Lunar Penetrating Radar – LPR), iki farklı kanala sahip ve bu sayede kullanılan frekansa bağlı olarak farklı derinliklere ulaşabiliyor. Radar, radyo dalgalarını yer altına gönderiyor ve bu dalgaların yer altındaki malzemelerle etkileşime geçerek oluşturduğu yankıları topluyor. Farklı malzemelerin farklı yankılar üretebilmesi sayesinde, düşük frekanslı dalgalar Ay’ın derinliklerine nüfuz ederken, yüksek frekanslı dalgalar Ay yüzeyindeki toprağın, yani regolitin hemen altında bulunan malzemelerin detaylarını ortaya çıkarıyor.
Yutu-2 ekibi, 2020 yılında yüzeye yakın 40 metre derinlikteki alanın haritasını çıkarmak için bu radar teknolojisini kullanmıştı. Ancak şimdi, keşif aracı, ilerlediği yol boyunca Ay yüzeyinin üst 300 metresine dair daha ayrıntılı bir analiz gerçekleştirdi. Araştırmalar sonucunda, 90 metre derinliğin altında beş farklı malzeme tabakası tespit edildi; bu tabakaların kalınlığı ise 20 metre ile 70 metre arasında değişiklik gösteriyordu. Genel olarak, en derin katmanların aynı zamanda en kalın olanları olduğu görüldü. Ekip, bu bulguların Ay’daki geçmiş volkanik faaliyetler hakkında önemli bilgiler sunduğunu belirtiyor.
Doğal uydumuzun, bir zamanlar yüzeyinden akan lavlarla jeolojik olarak oldukça aktif bir cisim olduğu düşünülüyor. Ay’ın denizleri olarak bilinen alanlar, örneğin Chang’E-4’ün indiği Güney Kutbu-Aitken Havzasındaki Von Kármán krateri gibi, volkanik aktivitenin oluşturduğu geniş bazalt ovaları olarak kabul ediliyor. Elde edilen veriler, milyarlarca yıl önce meydana gelen bir dizi bazalt patlamasıyla tutarlı bir biçimde örtüşüyor. Ekip, katmanlardaki kalınlık azalmasının, her patlamadan sonra lav efüzyon oranının azaldığını gösterdiğini düşünüyor. Bu durum, Ay’daki volkanizmanın genel görünümüyle uyumlu bir bulgu olarak değerlendiriliyor. Uydumuzun yaşlanıp soğudukça, volkanik aktivitelerin giderek daha nadir hale geldiği ortaya çıkıyor.
Yüksek frekanslı radarla yapılan gözlemler, çoğunlukla üstteki 40 metreye odaklanmıştı. Bu katman, ağırlıklı olarak kaya döküntüsü ve regolitten oluşuyordu; ancak burada birkaç farklı katmanın daha bulunduğu tespit edildi. Ayrıca, bu molozların arasında gömülü bir kraterin de keşfedildiği belirtildi. Bu çalışma, JGR Planets dergisinde yayınlandı.
