İçindekiler
- Tektonik plaka nedir?
- Dünya’da kaç tektonik plaka var?
- Mikro levhalar
Gezegenimizin en yıkıcı olaylarından bazıları olan depremler, volkanik patlamalar ve dağ oluşumları, tektonik aktivitenin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu tektonik aktiviteler ise, yerkabuğunu oluşturan büyük tektonik plakaların hareketleriyle bağlantılıdır. Peki, bu tektonik plakalar tam olarak nedir ve dünya üzerinde kaç tane tektonik plaka bulunmaktadır?
Tektonik plaka nedir?
Dünya, katmanlardan oluşan karmaşık bir yapıya sahiptir. Tektonik plakalar, gezegenin en dış katmanını oluşturan ince bir kaya tabakası olan kabuk ve bu kabuğun altında yer alan yarı erimiş üst manto tabakasının bir kısmından oluşur. Bu iki katman birlikte litosfer olarak adlandırılır. Litosfer, daha viskoz olan astenosferin üzerinde “yüzer” durumda bulunur ve bu durum, plakaların hareket etmesine olanak tanır.
Dünya’nın oluşum sürecinde, ilk zamanlarda bu levhalar mevcut değildi. Gezegenimiz, milyarlarca yıl önce, aşırı sıcak bir sıvı kaya okyanusu olarak varlık göstermekteydi. Zamanla, bu sıcaklık düşerek gezegenin katılaşmasını sağladı ve litosferin oluşmasına yol açtı. Araştırmacılar, tektonik plakaların yaklaşık üç ila dört milyar yıl önce oluşmaya başladığını öne sürmektedir, ancak bu sürecin ne kadar sürdüğü konusunda farklı görüşler mevcuttur. Bu yılın başlarında yapılan bir araştırma, bu sürecin milyarlarca yıl alabileceğini belirtmiştir.
Dünya’da kaç tektonik plaka var?
Tektonik plakaların toplam sayısı, jeoloji alanında farklı uzmanlara göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak, bilim insanları yedi ana levhanın varlığı konusunda hemfikir görünmektedir. Bu ana plakalar arasında en büyük olanı, 103 milyon kilometrekarelik devasa bir alana sahip olan Pasifik Plakasıdır.
Küçük plakaların varlığı ise daha tartışmalı bir konudur. Genellikle, en az beş küçük plakanın mevcut olduğu kabul edilir. Imperial College London’dan jeofizikçi Saskia Goes, WordsSideKick.com ile yaptığı bir röportajda, “Yedi büyük levhaya ek olarak, beş küçük plaka daha var: Filipin Denizi, Cocos, Nazca, Arap ve Juan de Fuca” demektedir. Ancak bazı jeologlar, bu sayının daha fazla olduğunu savunmaktadır. Örneğin, The Geological Society; Scotia, Karayipler ve Hint plakalarını da ekleyerek toplamda sekiz küçük plakanın bulunduğunu belirtmektedir. Bu durum, toplam tektonik plaka sayısını 15’e yükseltmektedir.
Mikro levhalar
Bunların yanı sıra, mikro levhalar da mevcuttur. Mikro levhalar, ana plaka sınırlarında oluşan ve ayrıldıkları levhalardan bağımsız olarak hareket eden daha küçük levhalardır. Bu mikro levhalar genellikle haritalara dahil edilmez ve boyutları kesin olarak tanımlanmadığı için sayıları hakkında net bir bilgiye ulaşmak zordur.
Goes, mikro plakaların sayısının, farklı bilim insanlarının bu levhaları nasıl tanımladığına ve plaka sınırlarındaki deformasyonların nerelerde ve nasıl meydana geldiğine dair daha fazla bilgi elde edildikçe değişmeye devam edeceğini ifade etmektedir. Yani, eğer bilim insanları mikro levhaları da tektonik plaka sayısına dahil etmeye karar verirlerse, bu sayı da muhtemelen sürekli olarak değişiklik gösterecektir.
