İnsanlık tarihi, felaketler sonrası kaybolan adalar ve medeniyetler hakkında sayısız hikaye barındırıyor. Ancak, Solomon Adaları’ndaki kaybolmuş Teonimanu’nun hikayesi, pek çok kişi tarafından bilinmiyor. Bu kara parçasının varlığını, sadece günümüzde bölgede yaşayanların zengin kültürel hafızası sayesinde öğrenebiliyoruz.
Hikaye anlatımı ve efsanelerin oluşumu, insan kültürünün temel taşlarından biridir. Bu tür hikayelerin birçok unsuru fantastik ve inanılmaz görünse de, nesiller boyu aktarılmış olan soyut “gerçekler” bu efsaneler aracılığıyla günümüze ulaşmaktadır. Efsaneler, yalnızca bu tür “dersler” taşımakla kalmaz, aynı zamanda geçmişteki tarihi olaylara dair bilgi de verebilir. Bazı araştırmacılar uzun yıllardır efsanelerin arkasındaki gerçekleri araştırırken, günümüzde daha geniş bir bilim topluluğu, yerel efsanelerin binlerce yıl önce yaşanmış jeolojik olayları aydınlatabileceğini fark etmeye başlamıştır.
Teonimanu Adası’nın Hikayesi
Teonimanu Adası’nın hikayesi, bu duruma belki de en iyi örnektir. Eğer Google Earth üzerinde 9°59’36″G 161°59’10″D koordinatlarına giderseniz, Pasifik Okyanusu’nun derin mavi sularıyla çevrili koyu mavi bir alanla karşılaşırsınız. Bu koyu renkli bölge, Lark Shoal olarak bilinen ve suyun 1 ila 14 metre altında kalan küçük bir kara kütlesini temsil eder. Ancak birkaç yüz yıl öncesine gidebilseydik, bu noktada Teonimanu adında bir kara parçasıyla karşılaşırdık. Bu kayıp adalar, bölgedeki insanların sözlü gelenekleri ve tarihleri aracılığıyla ortaya çıkmıştır. Sunshine Coast Üniversitesi’nden jeolog ve jeomitolog Profesör Patrick Nunn, bu adanın, dalgaların altına batmadan önce yüzlerce insanın evi olduğunu belirtmektedir.
Nunn’un anlatımlarına göre, adalar muhtemelen 16. yüzyılın sonları ile 18. yüzyılın sonları arasında, yani İspanyol kaşif Álvaro de Mendaña (1568) ve İngiliz kaşif James Cook’un bölgeye geldiği zamanlar arasında kaybolmuştur. Anlatılanlara göre, ada çok hızlı bir şekilde batmıştır. Sadece birkaç kişinin kanolarına ulaşmayı başardığı ve diğer güvenli adalara gidebildiği söylenmektedir. Hikayelere göre, bu kaybolan adalar devasa bir dalga tarafından vurulmuş ve bir anda haritadan silinmiştir.
Neden Deprem mi?
Günümüzde, Teonimanu’nun kaybolması, deniz tabanını destekleyen sırtın kararsız hale gelmesine neden olan bir deniz tabanı depremi ile ilişkilendirilmektedir. Bu durum, sırtı su altına sürükleyen ve Teonimanu’yu kaplayan tsunamiler yaratan dev bir heyelana yol açmıştır. Eğer bu bölgede nesiller boyu yaşayan insanların sözlü gelenekleri olmasaydı, bu olayı muhtemelen bilemezdik. Nunn’un yazdığı gibi, “Hikayeleri kolayca efsaneler veya kurgular olarak görebiliriz, ancak birçok eski hikaye gibi, zamanla anlatı süslemeleriyle kaplanmış gerçek gözlemler içerir.”
Sauwete’au Adında Bir Kadın…
Teonimanu’nun kaybolmasıyla ilgili hikayelerin çoğu, Sauwete’au adında bir kadınla başlar. Bu güzel kadın, Ali’te adasında yaşayan Roraimenu ile evliydi. Bir gün, Sauwete’au başka bir adama, Kaliita’alu’ya aşık oldu ve onunla birlikte Teonimanu’ya kaçtı. Roraimenu, intikam almak için öfkeyle adaya bir dalga laneti gönderdi. Bu acımasız olayda, Teonimanu sekiz yıkıcı dalgayla sarsılırken, Roraimenu Ali’ite’nin en yüksek noktasına tırmanarak bu olayı memnuniyetle izledi. Bu lanetin ardından hayatta kalanlar çeşitli Solomon Adaları’na dağıldılar, ancak birçok kişi bu acımasız intikamda hayatını kaybetti. Elbette, bu hikayenin anlatısının büyük bir kısmı abartılı ve hayali olabilir, ancak yine de gerçek bir felakete işaret ettiği tartışmasızdır.
Lark Shoal, sık depremleri ve volkanik faaliyetleriyle bilinen Pasifik Ateş Çemberi içinde yer almaktadır. Sismik verileri değerlendirerek orijinal heyelanın enkazlarını belirleyen Nunn, sırtın doğası gereği kararsız olduğunu göstermektedir.
- Pasifik Ateş Çemberi Nedir?
Pasifik genelinde, Teonimanu ile benzer bir kaderi paylaşan ve kaybolan başka adaların da hikayeleri mevcuttur. Bu anlatılar, hem sulara hem de tarihe gömülmüş bir dünyaya dair önemli bilgiler sunmaktadır. Ancak Solomon Adaları’ndan ve nesiller boyu volkanik bölgelerde yaşayan diğer yerlerden gelen hikayeler, günümüz için de bazı dersler içerebilir. Küresel sıcaklıklar ve deniz seviyeleri yükselmeye devam ederken, bu efsaneler korkutucu bir gerçeklik haline gelebilir.
