NASA’nın Yeni Projesi: Spritacular
Nasa, “Vatandaş Bilimi” adını verdiği yeni bir projeye imza atarak, dünyanın dört bir yanından ilginç atmosfer gözlemlerini kaydeden bireylerin videolarını inceleyerek, gezegenimizi daha iyi anlamaya yönelik çalışmalar yapıyor. Bu süreçte oldukça dikkat çekici görüntüler de ortaya çıkmakta.
Bir videoda, fırtınanın çok üst katmanlarında, kırmızı bir şeklin belirdiği ve ardından kaybolduğu gözlemleniyor. Eğer bu olaya tanıklık ettiyseniz, Dünya’nın üst atmosferindeki en az anlaşılan elektriksel fenomenlerden biri olan sprite ile karşı karşıya kalmış olabilirsiniz. Bilim insanları, bu etkileyici “sprite”ları tespit etmek amacıyla aylar süren projeler yürütmekte ve dünyanın her köşesinde fırtına gözlemleri yaparak pahalı bilimsel uçuşlar gerçekleştirmekte. Ancak, siz bu olağanüstü anı cep telefonunuzun kamerasıyla kaydettiyseniz, çektiğiniz görüntüler çığır açan bir bilimsel keşfe katkıda bulunabilir.
Spritacular Projesinin Amacı
NASA’nın en yeni “Citizen Science” projesi olan Spritacular, “sprite”lar ve Geçici Luminans Olayları (TLE’ler) hakkında daha fazla gözlem yakalamak için tasarlanmış bir platformdur. TLE’ler, fırtınaların üzerinde meydana gelen ve kısa süreli ışık parlamaları üreten çeşitli elektriksel olayları ifade etmektedir.
Maryland, Greenbelt’teki NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde görevli uzay fizikçisi ve Spritacular’ın baş araştırmacısı olan Türk bilim insanı Dr. Burcu Koşar, bu proje hakkında şunları söylüyor: “İnsanlar ‘sprite’ların muhteşem görüntülerini yakalıyor, ancak bu görüntüler internet üzerinde dağınık bir şekilde paylaşılıyor ve bilim camiasının çoğu bu çekimlerin varlığından habersiz. Spritacular sayesinde, bilimsel araştırmalar için erişilebilir ve kolayca kullanılabilecek ilk ‘sprite’ ve diğer TLE’lerin kitlesel kaynaklı veri tabanını oluşturmayı hedefliyoruz.”
Sprite’ların Gizemi
Bu projede elde edilen görüntülerden biri, 3 Haziran günü Uluslararası Uzay İstasyonu tarafından çekilen bir fotoğraf olup, bu kırmızı ışıkların tüm gizemini gözler önüne seriyor. Sprite’lar, fırtınaların çok üzerinde, yaklaşık 80 kilometre yükseklikte meydana gelmektedir. Bu etkileyici olaylar, şimşek çaktıktan sonra ortaya çıkar ve genellikle dağınık dumanlar ile parlak, dikenli kıvrımların birleşiminden oluşan kırmızı bir flaş şeklinde gözlemlenir. Bazı sprite’lar ise fırtınaların üzerinde dans ederek ardı ardına açılıp kapanma özelliği gösterir.
Bilimsel Keşifler ve Tarihçesi
Ne var ki, bilim dünyası hala bu olağanüstü olayların nasıl ve neden meydana geldiğine dair tatmin edici bir açıklama sunabilmiş değil. Fırtınaların üzerinde garip ışık flaşlarının görüldüğüne dair görgü tanıklıkları yüzyıllardır kaydedilmektedir. Ancak, ilk kez bu tür bir olay, 1989 yılında bir kamera tarafından görüntülenmiştir. Minnesota Üniversitesi’nden araştırmacılar, yaklaşan bir roket uçuşu görevi için düşük ışıklı bir televizyon kamerasını test ederken, tamamen tesadüfi bir şekilde, “sprite” olarak adlandırdığımız fenomenin ilk görüntüsünü yakalamayı başarmıştır.
