ABD’nin Arizona eyaleti, alışılmadık bir karar alarak kendisine bir eyalet gezegeni seçmeye karar verdi. Ancak bu kararın en ilginç yönü, eyaletin güneş sisteminden seçtiği temsilcinin, artık gezegen olarak kabul edilmeyen Plüton olmasıdır.
Plüton’un Tarihi
Uranüs’ün gözlemlenmesiyle beraber, astronomlar şaşırtıcı sayıda yeni gök cismi keşfettiler. 19. yüzyılda, Uranüs’ü inceleyen gökbilimciler, Newton’un yerçekimi teorisine dayanarak Uranüs’ün beklenmedik hareketlerini fark ettiler. Bu farklılıklar küçük olmasına rağmen, Uranüs’ün gözlemlenen yörüngesi ile Newton fiziğinin tahminleri arasında belirgin bir ayrım ortaya çıktı.
1846 yılında, gökbilimci ve matematikçi Urbain Le Verrier, Uranüs’ün yörüngesindeki bu anormalliklerin, bilinmeyen bir gezegenin varlığından kaynaklandığını öngördü. Bu nesnenin yörüngesine dair tahminlerde bulundu ve daha sonra bu nesnenin Neptün olduğu keşfedildi. Ancak Uranüs’ün gizemleri burada sona ermedi. Amerikalı gökbilimci Percival Lowell, Neptün’ün etkisi dahil edildiğinde bile Uranüs’ün hareketlerinde hâlâ açıklanamayan farklılıkların bulunduğunu fark etti. 1905 yılında, bu hareketlerin başka bir gezegenin çekiminden kaynaklandığını öne sürdü ve bu gezegenin yörüngesini tahmin etti. Lowell ve diğer gökbilimcilerin tahminlerine dayanarak, Plüton’un yeri 1930 yılında kesin olarak belirlendi.
Flagstaff, Arizona’daki Lowell Gözlemevi’nden Amerikalı gökbilimci Clyde Tombaugh, Plüton’un bulunduğuna dair tahmin edilen gökyüzü bölgelerini inceledi. Göz kırpma karşılaştırıcısı adı verilen bir cihaz kullanarak, gökyüzünün aynı alanına ait iki görüntü arasında hızlı geçiş yaptı ve bu sayede küçük farklılıkları daha kolay tespit etti. 23 ile 29 Ocak 1930 arasında hareket eden bir nesne buldu. Bunun bir gezegen olduğu (en azından bir dönem için) doğrulandı ve 11 yaşındaki Venetia Burney Phair tarafından Plüton olarak adlandırıldı.
Plüton, bir süre boyunca Jüpiter ve Dünya gibi gerçek gezegenlerin yanı sıra güneş sisteminin diyagramlarında da yer aldı. Ancak, Plüton, 248 Dünya yılı süren yörüngesini tamamlayamadan cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırıldı ve bu da onu bir kez daha diyagramlarımızdan kaldırılmasına neden oldu. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), 2006 yılında Plüton’un sınıflandırılmasını, gökbilimcilerin gezegen tanımındaki tüm kriterleri karşılamadığı için değiştirdi. Güneş’in yörüngesinde dönebilmesine ve neredeyse küresel bir şekil alacak kadar kütleye sahip olmasına rağmen, kendi yörüngesine hakim olamıyordu. Plüton, diğer uzay cisimlerinin yörüngelerini yeterince temizleyemediği için bir gezegen olarak nitelendirilemedi; bu durum, onun yörüngesini kendisinin uydusu olmayan büyük nesnelerle paylaşmasına neden oldu.
Arizona’dan Plüton’a “Büyük Onur”
Ancak bu kararın ardından Arizona, eyaletteki gökbilimciler tarafından keşfedilen Plüton’u resmi eyalet gezegeni olarak seçen bir yasa tasarısını imzaladı. AZFamily’nin bildirdiğine göre, tasarıyı sunan Temsilci Justin Wilmeth, “Bu büyük bir astronomik başarı ve burada Arizona’da gerçekleşti” diyor. Ayrıca, “Bu, bu eyaletteki her bir vatandaşın gurur duyacağı bir şey ve bu yüzden tasarıya sponsor olmaya karar verdim.” Wilmeth, “Bu bir gezegen mi? Birçok kişi onun artık bir cüce gezegen olduğuna inanırken, astronomi camiasındaki diğerleri onu hâlâ bir gezegen olarak görüyor” diyerek ekliyor: “Durum ne olursa olsun, bu yasa tasarısı ile yapmak istediğim tek şey Arizona’nın uzay ve astronomi alanındaki önemli başarılarını kutlamaktı.”
