İçindekiler
- Ay Dünya’dan Uzaklaşıyor
- Ay, Dünya’nın Yer Kabuğundan Oluşuyor
- Ay’ın Tektonik Plakaları Hareket Ediyor
- Ay’daki Cam Kristalleri Büyük Miktarda Su İçeriyor
- Ay’ın Uzak Tarafı Elektriksel Olarak Daha İletken
2023 yılı, Hindistan’ın Ay yüzeyine başarıyla inen dördüncü ülke olmasıyla birlikte, uydumuz Ay konusunda oldukça heyecan verici gelişmelere sahne oldu. Ayrıca, NASA’nın yarım yüzyıl aradan sonra ilk kez insanları Ay’a götürecek Artemis II misyonu için mürettebatını açıklaması, bu heyecanı önümüzdeki yıllarda da sürdürecek gibi görünüyor. Ay’da gerçekleştirilen keşifler, aynı zamanda Ay’ın bileşimi, iç süreçleri ve olağandışı özellikleri hakkında derinlemesine bir anlayış geliştiriyor. Şimdi, uydumuz Ay ile ilgili bazı ilginç ve dikkate değer gerçeklere göz atalım.
Ay Dünya’dan Uzaklaşıyor
NASA astronotları, 1960’lı ve 70’li yıllarda Apollo görevleri sırasında Ay’a yerleştirdikleri reflektörlerle, Dünya ile Ay yüzeyi arasında lazer ışınlarının yansıtılmasını sağladılar. Bu testler, Ay Lazer Mesafe Deneyleri olarak bilinir ve bilim insanlarına bu sinyallerin geri yansıma süresini gözlemleyerek Ay’ın mesafesini doğru bir şekilde ölçme olanağı sundu. Araştırmalar, Ay’ın Dünya’dan yaklaşık 384.000 kilometre uzakta olduğunu doğrulamanın yanı sıra, uydumuzun yılda yaklaşık 3,8 santimetre hızla bizden yavaşça uzaklaştığını da ortaya koydu. Bu durum, yaklaşık 600 milyon yıl içinde Ay’ın Güneş’i kapatamayacak kadar uzaklaşacağı ve dolayısıyla tam güneş tutulmalarının sona ereceği anlamına geliyor.
Ay, Dünya’nın Yer Kabuğundan Oluşuyor
Ay’ın oluşum hikayesi de oldukça etkileyici. Güncel teorilere göre, Ay, Mars büyüklüğündeki Theia gezegeninin Dünya’ya çarpması sonucu uzaya fırlatılan büyük miktarda enkazdan meydana geldi. Dünya’nın ilk kabuğunun bu parçaları daha sonra birleşerek bugünkü Ay’ı oluşturdu. Araştırmacılar, Apollo 17 astronotları tarafından getirilen Ay kayalarındaki zirkon kristallerini inceleyerek, bu kristallerdeki uranyumun kurşuna dönüşme hızını hesapladılar. Bu analizler, Ay’ın yaklaşık 4,46 milyar yıl yaşında olduğunu ve Ay’ın oluşumunun, Dünya’nın ortaya çıkmasından çok kısa bir süre sonra gerçekleşmiş olabileceğini gösteriyor.
Ay’ın Tektonik Plakaları Hareket Ediyor
Ay’ın tektonik plakalarının aktif bir şekilde hareket ettiğini gösteren birçok Ay depremi kaydedilmiştir. Son olarak, Hindistan’ın Chandrayaan-3 uzay aracı, 26 Ağustos 2023 tarihinde sismik bir olayı tespit etti. Ancak Apollo astronotları tarafından yerleştirilen sismometreler, çok sayıda depremi daha önce kaydetmişti. Bu sarsıntıların, Ay’ın tektonik plakalarının birbirine sürtünmesinden kaynaklandığı düşünülüyor; bu hareketin ise, Dünya’nın yerçekimi etkisi nedeniyle Ay üzerinde biriken katı gelgit kuvvetlerinden kaynaklandığı tahmin ediliyor.
Ay’daki Cam Kristalleri Büyük Miktarda Su İçeriyor
Ay’da suyun varlığı artık biliniyor, ancak bilim insanları suyun nerede ve nasıl depolandığını anlamaya çalışıyor. Bu yılın başlarında, araştırmacılar Çin’in Chang’e 5 görevi sırasında getirilen Ay toprağı örneklerini inceledi ve Ay’ın su içeren küçük cam kristalleriyle dolu olduğunu keşfettiler. Camın, muhtemelen göktaşı çarpması sırasında oluştuğu ve güneş rüzgârlarındaki hidrojen atomlarının Ay yüzeyine çarparak suyu emen bir sünger gibi davrandığı düşünülmektedir.
Ay’ın Uzak Tarafı Elektriksel Olarak Daha İletken
Güney Kore’nin Danuri yörünge aracından elde edilen verileri analiz eden bilim insanları, Ay’ın uzak tarafının yakın tarafına göre daha fazla manyetik alana sahip olduğunu belirlediler. Bu durum, Ay’ın Dünya’ya bakan tarafının elektriksel olarak daha iletken olduğunu gösteriyor; ancak bunun nedenine dair henüz kesin bir açıklama bulunmamaktadır. Manyetik alanın daha yoğun olması, Ay’ın uzak tarafındaki gizli su rezervlerine işaret edebilir, ancak bu ilginç çelişki için henüz tatmin edici bir açıklama yapılmamıştır.
