Betelgeuse’un Gizemli Karartması
2020’nin başlarında, COVID-19 pandemisinin patlak vermesinden yalnızca birkaç ay önce, dünya gökyüzüne odaklanmıştı. 700 ışık yılı uzaklıkta bulunan Betelgeuse adlı dev yıldız, aniden normalden on kat daha soluk bir hale gelerek dikkatleri üzerine çekti. Bu durum, bazı astronomlar tarafından yıldızın yaklaşan bir patlama ile ölüme doğru gittiğinin habercisi olarak yorumlandı. Ancak, yıldızın ölümünün söylentileri oldukça abartılıydı; zira Betelgeuse, kısa bir süre sonra tekrar aydınlanarak eski haline döndü.
Birden fazla bilimsel ekip, bu olaya “Büyük Karartma” adını vererek, nedenini açıklamaya çalıştı. Bazı araştırmacılar, yıldızın etrafında oluşan toz bulutlarının, Dünya’dan gökyüzünü izlerken görünürlüğü azaltmış olabileceğini ileri sürdüler. Haziran 2021’de yapılan bir araştırma, Betelgeuse’un büyük olasılıkla gaz püskürttüğünü ve bu gazların yıldızı soğutup yoğunlaştırarak kararttığını öne sürdü. Başka bir grup ise, yıldızın ısısında meydana gelen değişikliklerin, parlaklığındaki düşüşe neden olabileceğini savundu.
Nature dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada ise üç astronom, Japonya’nın Himawari-8 hava uydusu tarafından çekilen görüntülerde Betelgeuse’u tespit ettiklerini açıkladılar. Bu görüntü, Büyük Karartma’nın nedenlerine dair önceki çalışmaları doğrulayan önemli bir bulgu olarak değerlendirildi. Himawari-8, Japon Meteoroloji Ajansı tarafından işletilen bir uydu olup, ekvatordan 35.577 kilometre yükseklikte, sabit bir yörüngede çalışmaktadır. Bu, onu Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan yaklaşık 90 kat daha uzakta konumlandırıyor. Uydu, her 10 dakikada bir Dünya’nın fotoğraflarını çekmekte ve Asya ile Pasifik’teki hava durumu tahminlerine katkıda bulunmaktadır.
Araştırmacılar, 2017 yılında çekilen görüntüleri incelerken, gezegenin hemen arkasında Betelgeuse’u fark ettiler. Bu görüntülerin analizi, daha önceki tahminlerle tutarlı sonuçlar elde edilmesini sağladı. Betelgeuse, hem gaz püskürtme hem de yaydığı ışıkta yaşanan normal bir düşüş ile soluklaşmıştı. Bu sonuç her ne kadar heyecan verici olmasa da, bilimsel sürecin nasıl işlediğini anlamamız açısından oldukça önemlidir.
Ayrıca, bir hava durumu uydusunun böyle bir görüntüyü yakalayabilmesi de dikkate değer bir durum. Uzay teleskopları inşa etmek ve fırlatmak oldukça maliyetli olabiliyor. Ancak görünen o ki, Dünya yörüngesindeki bazı uydular, bir uzay teleskobunun yapabileceklerini gerçekleştirme kapasitesine sahip. Aynı Himawari-8 uydusu, yakın zamanda Tongo’daki bir volkan patlamasını da görüntüleyerek manşetlere çıkmıştı.
