Mars’ta Sıvı Su İzleri: Yeni Keşifler
Çin’in Zhurong keşif aracından elde edilen yeni veriler, Mars’ın, 400.000 yıl öncesine kadar sıvı suyun, belki de kum tepeleri üzerindeki kar erimesi ile yaygın bir şekilde mevcut olabileceğini ortaya koyuyor. Zhurong, 2021’in başlarında Kızıl Gezegene iniş yaptığından beri, Mars ile ilgili anlayışımızda önemli değişiklikler yaşandı. Mars’taki eski nehirlerin ve sellerin varlığı, bilim insanları tarafından on yıllardır biliniyordu, ancak son sıvı kaynakların yaklaşık üç milyar yıl önce kuruduğu düşünülüyordu. Bu zaman dilimi, Dünya’da ilk tek hücreli organizmaların fotosentez yapmaya başladığı dönemle örtüşmektedir.
Geçtiğimiz yıl, Zhurong’un gezegende 700 milyon yıl kadar yakın bir tarihte sıvı suyun mevcut olduğuna dair kesin olmayan kanıtlar bulmasıyla, bu tahminler yeniden gözden geçirilmeye başlandı. Ancak, o dönemdeki tahminlerin bile, Mars’ta potansiyel sıvı su varlığına dair şimdi ortaya çıkan yeni bilgilerle karşılaştırıldığında neredeyse önemsiz kalıyor.
Zhurong, Mars yüzeyindeki 3.300 kilometrelik genişliğiyle güneş sistemindeki en büyük çarpma havzasını oluşturan Utopia Planitia bölgesinde çalışmalar yaparak, araziyi kaplayan rüzgârlı kumulların bileşimi hakkında değerli veriler topladı. Çin Bilimler Akademisi’nden bir ekip, buldukları bilgilerin “mevcut yaşam belirtileri arayan gelecekteki keşif görevleri için kritik ipuçları sağladığını” belirtiyor. Bilim insanları, bu kumulların ince, çatlamış kabuklar ve parçacık yığınlarıyla kaplı olduğunu gözlemledi ve bu özelliklerin yalnızca yakın geçmişte sıvı suyun varlığıyla açıklanabileceğini vurguladı.
Çin Bilimler Akademisi’nden bilim insanı ve bu bulgular üzerine kaleme alınan yeni makalenin yazarlarından biri olan Xiaoguang Qin, New Scientist ile yaptığı görüşmede, “Kum tepeleri daha modern bir yer şekli” ifadelerini kullandı. Qin, “Kumulların yüzeylerindeki bu kabuklar, kum tepelerini katılaştırmış ve hareket etmelerini engellemiştir.” dedi. Bu yeni bulgular, sıvı suyun olmadığı milyarlarca yıl yerine, Kızıl Gezegenin 1,4 milyon ile 400.000 yıl arasında don veya kar ceplerine ev sahipliği yapmış olabileceğini gösteriyor. Bu da, arkaik insanların Avrupa’da dolaşmaya başladığı dönemle örtüşen oldukça yakın bir zaman dilimine işaret ediyor.
Değişen Eksen Eğikliği ve Sıvı Su Oluşumu
Qin, bu durumun yalnızca Mars’ın değişen eksen eğikliği nedeniyle mümkün olduğunu belirtiyor. Geçmişte, gezegenin kutupları daha doğrudan güneşe dönük olduğu için, bu durum buzulların ekvatora yakın yerlerde kar olarak yoğunlaşmasına neden olan yüksek miktarda su buharının salınmasına yol açtı. Qin, Space.com ile yaptığı görüşmelerde “Zhurong gezicisinde herhangi bir alet tarafından su buzu tespit edilmedi”, ancak bu modelin “Zhurong gezgininin indiği alçak enlemlerde don veya kar oluşturmak için atmosferdeki buhar için bir yenileme mekanizması sunduğunu” ifade etti.
Bu kum tepelerinin başka bilinmeyen jeolojik süreçler tarafından yaratılmış olma ihtimali hala mevcut olsa da, diğer araştırmacılar ekibin önerisinin makul olduğunu bildirmektedir. Önerinin doğru olması, yalnızca Mars’ın jeolojik zaman çizelgesinin büyük oranda yeniden oluşturulması değil, aynı zamanda gezegenin coğrafyasının da gözden geçirilmesi anlamına geliyor. Kum tepeleri, gezegenin her yerinde yaygın olarak bulunduğundan, Mars’ta daha önce bilinenden çok daha fazla modern su kanıtı olabileceği düşünülüyor.
Florida Teknoloji Enstitüsü astrobiyoloji profesörü Manasvi Lingam, Space.com ile yaptığı görüşmede “Olgu bir yerde belgelendi” dedi ve ekledi: “Ancak, benzer enlemlerde Mars yüzeyinin oldukça büyük bir kısmına uygulanabilir olmalıdır.” Bu önemli keşif, Science Advances dergisinde ayrıntılı olarak yayınlandı.
