Doğru zamanda ve doğru yerdeyseniz, güneş ufuktan geçerken üzerinde yakalanması zor, yeşil bir parıltıya tanık olabilirsiniz. Bu, nispeten nadir bir optik olay olan ve “yeşil parlama” olarak bilinen bu durum, yalnızca atmosferik koşulların, çevredeki peyzaj yapılarının ve tamamen şansın doğru bir şekilde birleşmesi durumunda gözlemlenebilir. Güneşin son ışınları ufuk çizgisinden uzaklaşıyor gibi göründüğünde ortaya çıkmaları nedeniyle, yeşil parıltılar yalnızca güneşin doğuşu ve batışı sırasında gözlemlenebilir.
Bu muhteşem olayı görmek için, temiz hava ve engelsiz bir ufuk görüşü gerekmektedir; bu nedenle, genellikle büyük su kütleleri veya çöl üzerinde gözlemlenirler. Ancak, yüksek bir yerden — örneğin bir uçak, dağ veya yüksek bir bina gibi — ufuk çizgisine bakıldığında da görülebilirler.
Yeşil Parlama Nedir?
Gökyüzü açık ve ufuk çizgisi net bir şekilde görünüyorsa, Güneş doğarken veya batarken Güneş ışığının parlak yeşil bir renk aldığı ana verilen isimdir. Güneş tepemizdeyken, Güneş ışığını sarı renkte görmemizin sebebi, atmosferin ışınları dağıtırken mavinin tonlarını filtrelemesidir. Güneş’in doğuşu ve batışı, yani ufuk çizgisinden çıkışı ve ufuk çizgisinde yok oluşu sırasında, ışıklar eğik bir açıyla gelir. Bu durumda atmosfer, ışıkların yeşil görünmesine neden olur. Bu, yalnızca çok kısa bir süre için yaşanan bir olaydır ve gözlemlenmesi için, yukarıda da belirttiğimiz gibi uygun koşulların bir araya gelmesi gerekir.
İdeal yeşil parlama koşullarını tutarlı bir şekilde yaşayabilmesi sebebiyle, bu olay en düzenli olarak Şili, Cerro Paranal’da gözlemlenebiliyor. Şili’nin Atacama Çölü’ndeki 2.635 metre yüksekliğindeki bu dağ, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskopu’na (Very Large Telescope) ev sahipliği yapıyor. Dağdaki atmosfer koşulları, yeşil parlama için o kadar uygundur ki, gözlemevi Ay üzerinde bir yeşil parlamanın görüntüsünü bile yakalayabilmiştir. Yeşil parlamanın süresi, güneşin batma veya yükselme hızına bağlı olarak genellikle bir ila üç saniye arasında değişirken, kaydedilen en uzun gözlem tam 35 dakika sürmüştür.
Amiral Byard’ın 1929’da Antarktika’daki Little American üssüne yaptığı keşif gezisinin tanık olduğu bu uzun gözlem, güneşin kutup bölgelerinde inanılmaz derecede yavaş batmasının bir sonucudur.
Yeşil Parlamanın Çeşitleri
“Yeşil parlama” olarak adlandırılmasına rağmen, aslında benzer bir yeşil flaş efekti veren dört ayrı olay bulunmaktadır:
- I-Mir veya Alt Serap: En yaygın olanıdır ve güneş ufkun altına batarken görülebilir. Düzleştirilmiş bir oval gibi görünen bu durum, okyanus üzerinde sıcak hava olduğunda ve su yüzeyinin yakınında güçlü bir sıcaklık gradyanı oluştuğunda ortaya çıkar.
- M-Mir veya Sahte Serap: Alt seraba benzer, ancak yüzeyin üzerindeki sıcaklık gradyanında birkaç derecelik bir bükülme ile atmosferik bir sıcaklık değişimi sonucunda ortaya çıkar. Bu, yeşil alana ince bir nokta ile kıstırılmış bir etki yaratır ve en iyi yüksek bir seviyeden bakıldığında görülür.
- Alt Kanal Parlaması: Muhtemelen en etkileyici ve en uzun süren yeşil parlama türüdür; 15 saniyeye kadar devam edebilir. Gözlemcinin yüzeyin yakınında meydana gelen atmosferik değişimin altında olması nedeniyle çok daha dar bir yükseklik gradyanının neden olduğu yeşil bir kum saati etkisi oluşturur.
- Yeşil Işın: En nadir olanıdır ve ufuktan yukarıya doğru birkaç saniye süren bir yeşil ışık huzmesi oluşturur. Bu olay çok fazla belgelenmemiştir ve meydana geldiğine dair bilinen hiçbir görüntü yoktur.
Farklı serap türleri hafif atmosferik değişikliklerden kaynaklanırken, yeşil parlamaların gözlemlenebilmesinin nedeni, ışığın Dünya atmosferinde kırılma şekliyle ilgilidir. Işığın dalga boyuna bağlı olarak mavi, mor ve yeşil renkler, sarı, turuncu ve kırmızıya göre daha fazla kırılır. Güneş ufuktayken, çok daha yoğun bir atmosferik katmandan geçerken sarı, turuncu ve kırmızı dalga boyları büyük olasılıkla atmosfer tarafından emilir. Kalan mavi ve mor dalgalar ise, parlamayı oluşturacak şekilde en güçlü yeşil dalga boyunu bırakarak dağılır; ancak bazen mavi parlamalar da meydana gelebilir.
