1800’lerin ortalarında Amerika Birleşik Devletleri’nde, bazı hastalar diş hekimlerine alışılmadık bir şikayetle başvurdular: Dişleri ağızlarında patlıyordu. Normalde dişlerin patlayıcı özelliklere sahip olduğu düşünülmez. Ancak, 1817 yılında Pennsylvania’nın Mercer County bölgesinden bir rahip, “onu çılgına çeviren” hayatının en korkunç diş ağrısını yaşadı. Diş hekimi W.H. Atkinson tarafından 1860 yılında Dental Cosmos dergisinde yayımlanan bir raporda dikkat çeken ifadeler yer alıyor: “Acı çektiği sırada, bir nebze rahatlamak için boşuna çabalayarak, koşuşturuyordu; bazen öfkeli bir hayvan gibi kafasını yere vurup, bazen çitin altına gidip dişini dürtüyordu. Sonunda su kaynağına gidip soğuk suya daldırdı; bu, ailesini o kadar korkuttu ki, onu kabine götürdüler ve sakinleşmesi için ellerinden geleni yaptılar. Ama hepsi boşunaydı, ta ki ertesi sabah saat dokuzda, vahşi bir sayıklama içinde yerde yürürken, birdenbire bir tabanca atışı gibi keskin bir patlama sesiyle dişi paramparça olana kadar. O anda karısına döndü ve ‘Ağrım geçti’ dedi. Ardından yatağa gitti ve o günün geri kalanında ve sonraki gecenin büyük bir kısmında huzurlu bir şekilde uyudu, akabinde aklı başında ve iyi bir durumda uyandı.”
Bir diş hekimi, 1830 yılında ve diğeri ise 1855 yılında olmak üzere iki vaka daha kaydetti. Rahip vakasında olduğu gibi, bu vakalarda da artan bir ağrı, ardından ani bir keskin acı, patlayan bir diş ve anında rahatlama söz konusuydu. Bir durumda dişin “parçalara ayrıldığı” kaydedildi. Ayrıca bu olaylar, sadece sorunlu dolgu kullanan bir diş hekiminin olağan dışı raporları değildi. Diş hekimi J. Phelps Hibler, 1874 yılında bir hasta hakkında yazdığı raporda şöyle belirtti: “Patlama gerçekleşmeden önce, dişi korkunç bir şekilde ağrıyordu, bedeninin her parçasının huzurunu bozan bir acıydı; öyle ki bazı anlarda hafif zihinsel sapmalar yaşadı. Birdenbire, önceki şiddetli ağrı dışında herhangi bir belirti olmaksızın, sağ alt birinci azı dişi, bir sarsıntıyla patladı ve neredeyse onu yere devirecek kadar etkiliydi; dişi doğrudan lingualden bukkal yüzeye ayırdı ve organı neredeyse parçaladı; aynı anda, Östaki borularını etkileyen korkunç bir duyguya kapıldı ve bu, onun hatırı sayılır bir süre için tamamen sağır kalmasına neden oldu. Her şey bir an sürdü ve dişin ağrısı bir anda durdu.”
Patlayan Dişler Olaylarının Sebepleri
“Patlayan dişler” olaylarının neden yaşandığı sorusu, diş hekimliğinde tartışma konusu olmuştur. Bu vakaların 1920’lerde aniden sona ermesi, ne yazık ki, doğrudan incelenmelerini zorlaştırmıştır. Ancak diş hekimleri, yıllar içerisinde çeşitli teoriler geliştirmişlerdir. İlk teorilerden biri, çürüyen bir dişin gaz birikimi oluşturması ve bu birikimin sonrasında patlamaya neden olmasıydı. Ancak, tamamlanmamış bir kök kanalı sebebiyle dişlerde gaz birikmesi olsa da, bu durumun insanların dişlerinin anlatıldığı gibi ağızlarında patlamasına yol açacak kadar yüksek basınca neden olamayacağı açıktır.
University College London İnorganik Kimya Profesörü Andrea Sella, çürüme nedeniyle doğal gaz birikmesinden daha makul bir açıklama sunmaktadır. Sella’nın önerisine göre, patlayan diş vakalarına dolgularda kullanılan eski moda kimyasallar neden olmuş olabilir. 1800’lerde çürükleri doldurmak için, günümüzde kesinlikle tavsiye edilmeyecek bir şekilde kalaydan kurşuna kadar pek çok farklı metal kullanıldı. Aynı ağızda iki farklı metalin kullanılması, temel bir batarya oluşturma potansiyeline sahipti. Sella, 2016’da BBC’ye verdiği bir röportajda “Ağzınızdaki metallerin karışımı nedeniyle kendiliğinden elektroliz olabilir” diyerek, “Benim tercih ettiğim açıklama, eğer bir dolgu kötü yapılırsa ve çürüğün bir kısmı kalırsa, bu diş içinde hidrojen birikmesi olasılığını artırır.” şeklinde eklemelerde bulundu. Bu durum, hâlâ yüksek bir olasılık olmasa da, daha sonra basınç nedeniyle patlayabilir veya örneğin sigara içerken tutuşabilir.
Ne yazık ki, bu hastalarda dolgu yapıldığına dair kesin bir kanıt olmadığı için tam açıklama hala net değildir. Yine de, vakaların meydana gelmesinin durması, bunun muhtemelen eski bir diş hekimliği yönteminden kaynaklandığını ima etmektedir. Başka bir deyişle, dişlerinizin ağzınızda patlama olasılığı konusunda şu anda endişelenmenize gerek yok.
