Trafik Sıkışıklığı: Karıncaların Ustaca Çözümü
Günlük yaşamda trafikte sıkışmak, birçok insan için en yaygın ve rahatsız edici deneyimlerden biridir. Ancak, trafik tıkanıklığı yalnızca insanlar için bir sorun değil; karıncalar da bu durumdan muzdarip olabilirler. Yeni yapılan araştırmalar, karıncaların karmaşık durumlardan kurtulma konusundaki yeteneklerini gözler önüne seriyor. Bilim, karıncaların kolektif davranışları, iş bölümündeki ustalıkları ve problem çözme yetenekleri ile uzun zamandır ilgilenmektedir. Ancak karınca kolonilerinin hareket halindeyken trafik sıkışıklığını nasıl aştığı, henüz derinlemesine incelenmemiş bir konu olmuştur.
Son zamanlarda yapılan bir çalışmada, bilim insanları Hint kraliçesiz karıncası olarak bilinen Diacamma indicum türünün 12 kolonisini gözlemleyerek trafik sıkışıklığına dair bazı ilginç bulgular elde ettiler. Araştırma, henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş bir ön baskı olarak yayınlandı.
Yer Değiştirme Deneyimi
Bu araştırma kapsamında, bilim insanları bir pleksiglas “arena” oluşturdular. Arena, bir ucu orijinal karınca yuvasına, diğer ucu ise yeni bir doğal yaşam alanına benzer bir mesafeye yerleştirilen iki kutudan oluşuyordu. İkisini birbirine bağlayan köprü, beş karıncanın yan yana yürüyebileceği genişlikteydi. Ancak, köprünün ortası kısa süreliğine daralarak her seferinde yalnızca bir karıncanın geçişine izin veriyordu. Bu tasarım, doğal yaşam alanını taklit etmek amacıyla seçilmişti, çünkü muson yağmurları sırasında şiddetli yağışlar, karınca kolonilerini suyla dolu dar alanlardan geçmek zorunda bırakıyordu.
Her bir koloni, iki kez yer değiştirdi ve araştırmacılar, yeni koloniye giden ilk karıncayı kaydetti. Ayrıca, rastgele zaman dilimlerinde tüm karıncaların yöneldiği yönü ve yolun dar kısmında giriş ve çıkışları denetleyen herhangi bir karınca olup olmadığını da gözlemlediler. Daha önce de bilindiği üzere, D. indicum türü “ardışık koşu” (veya tandem koşu) adı verilen bir sistem kullanmaktadır. Bu sistemde, yeni koloninin yerini bilen bir “lider” karınca, orijinal bölgeye geri döner ve bilgisiz bir karıncayı yeni koloniye yönlendirir.
Trafik Sıkışıklığını Aşma Yöntemleri
Gözlemler, ardışık koşu yapan kolonilerin yer değiştirmesinin her iki yönde de önemli bir hareket sağladığını ve bunun da kafa kafaya çarpışma ve tıkanıklık riskini artırdığını gösterdi. Araştırmacılar, 56 trafik sıkışıklığı olayı gözlemledi ve karıncaların yalnızca tek şeritli yolda ilerleyebildiği durumlarda trafik sıkışıklığı olasılığının 18 kat arttığını buldular. Ayrıca, trafik sıkışıklığına neden olan karıncaları kategorize ettiler:
- Yüzde 59: Geri dönen lider karıncalar
- Yüzde 27: Yavru taşıyıcılar (diğer karıncaları taşıyanlar)
- Yüzde 14: Biraz kaybolmuş takipçiler
Bununla birlikte, bu sıkışıklıkların büyük bir kısmı (56’dan 52’si) başarıyla temizlendi. Karıncaların bu başarıları, etkileyici bir davranışsal esneklik sergilemeleri sayesinde mümkün oldu. Yeni koloniye dönen lider karıncalar, bir sıkışmayla karşılaştıklarında yalnızca ileri geri hareket etmek yerine, davranışlarını iki farklı yöntemle değiştirdiler. Bazı liderler, bir “değişim” ile geri dönen liderin yer değiştiren bir liderin görevini devralmasıyla eski yuvaya dönerek yeni ikilinin yeni koloni alanına doğru ilerlemesine olanak tanıdılar. Diğer geri dönen liderler ise, sıkışıklığa neden olan kayıp takipçileri bir araya getirerek, onlara çiftler oluşturarak yeni yuvaya doğru ilerlemeleri için yardımcı oldular.
Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş olan bu bulgular, yazarlar tarafından karıncaların yetenekleri hakkında yeni bilgiler sağladığı düşünülmektedir. Ayrıca, bu araştırmanın insan toplumlarındaki trafik yönetimine dair ilham verici sonuçlar sunabileceği öne sürülmüştür. Ön baskı araştırması bioRxiv’e gönderilmiştir.
