Queensland Üniversitesi’nde Eşsiz Bir Deney: Yüzyıllık Zift Deneyi
Queensland Üniversitesi, dünya genelinde en uzun süreli laboratuvar deneylerinden birine ev sahipliği yapıyor. Bu deney, o kadar uzun bir zaman diliminde sürdürülüyor ki, bu süreçte sorumlu olan iki bilim insanı, deneyin sonuçlarını göremeden hayata veda etti.
Deney, 1927 yılında üniversitenin ilk fizik profesörü Thomas Parnell tarafından başlatıldı. Parnell, aşırı viskoziteye sahip bir sıvının davranışını gözlemlemek amacıyla bir deney tasarladı. Bu kapsamda, zift (kömür katranı damıtıldığında geriye kalan maddeler) alındı, ısıtıldı ve kapalı bir cam huninin içine yerleştirildi. Ardından, ziftin şekline oturması için tam üç yıl beklenildi. Bir deneyin başlaması için bu kadar uzun bir süre beklemek bile oldukça ilginç görünse de, deneyin planlanan süresinin yanında bu süre oldukça küçük bir kesiti temsil ediyor. 1930 yılında Parnell, huninin sapını keserek ziftin yavaşça alttan akmasına olanak sağladı. O günden bu yana, deney olağanüstü bir yavaşlıkla devam ediyor. İlk damla, deneyin başlamasından sekiz yıl sonra düştü. Sonraki beş damla ise, takip eden kırk yıl içerisinde meydana geldi.
Deney, neredeyse bir asırdır sürdürülmekte ve farklı bilim insanlarının gözetimi altında devam etmektedir. Şu anda, deneyin sorumluluğunu Profesör Andrew White üstlenmektedir. Parnell ve onun haleflerinden Profesör John Mainstone, damlaların düşüşünü göremeden hayatlarını kaybetmişlerdir. Ancak günümüzde deney, bir web kamerası aracılığıyla sürekli olarak izleniyor; bu da, birinin bir sonraki damlaya tanık olabileceği anlamına geliyor. Gözlemlenen son damla ise 2014 yılında gerçekleşti ve bu an, hızlandırılmış görüntülerle paylaşıldı (yukarıdaki video).
Deneyin ideal koşullarda yürütülmediği bazı sebeplerle, ortam sıcaklığındaki dalgalanmalar ve deneye zarar verme riski nedeniyle ziftin iç çapının ölçülmesi zordur. Ancak, bu deneyde bazı sürprizler de barındırmaktadır. Birçok faktör göz önünde bulundurulduğunda, ziftin viskozitesi hakkında makul bir tahminde bulunmak mümkündür. Deneyle ilgili bir makalede, “ziftin viskozitesinin daha sonra q = (2,3 +0,5) x 10^8 Pa·s olarak hesaplandığı ve bu değerin sıradan sıvılarla karşılaştırıldığında oldukça yüksek bir değer olduğu” belirtilmektedir. Devamında, “20°C’deki suyun viskozitesinin 1,0 x 10^-3 Pa·s olduğu; buna rağmen, fizikçilerin dikkate aldığı değer aralığının geometrik ortalamasına yakın bir değere sahip olduğu, Dünya’nın etkin viskozitesinin ise 10^20 Pa·s seviyesinde olduğu” ifadesine yer verilmektedir.
Bu sonuçlar, daha önceki tahminlerle pek örtüşmemektedir. Araştırma ekibi, “Zift damlası deneyinden elde edilen viskozite sonuçlarının, viskozitenin sıcaklıkla muazzam değişimi ve deneyin oldukça bilinmeyen sıcaklık geçmişi göz önünde bulundurulduğunda, önceki ölçümlerle pek uyuşmadığını” yazmaktadır ve ekliyor: “Muhtemel bir açıklama, farklı zift örneklerinin farklı viskozitelerde bulunabileceği; bunların, farklı oranlarda hapsedilmiş uçucu hidrokarbonlara sahip olabileceği ve bu durumun viskoziteyi etkileyebileceğidir.“
Günümüzde, isteyen herkes bu eşsiz deneyin canlı olarak izlenebileceğini belirtmek gerekir. Şu anda oldukça büyük bir damla oluşum aşamasındadır; ancak bir sonraki damlanın önümüzdeki sekiz yıl içinde düşeceği tahmin edildiğinden, o önemli ana tanıklık etme şansınızın garanti olmadığını unutmamakta fayda var.
İlk yorum yapan olun