Uzay Teleskoplarının İki Devi: Hubble ve James Webb
Bu hafta başlarında, uzaydaki teleskopların iki ikonik temsilcisi Hubble ve James Webb, NASA’nın DART (Çift Asteroid Yeniden Yönlendirme Testi) görevinin başarıyla bir asteroide çarptığı anı ayrı ayrı kaydetti. Bu, her iki teleskopun aynı göksel hedefi gözlemlemek üzere bir araya geldiği ilk kezdir ve birlikte gerçekleştirdikleri gözlemler, bu tarihi görevin detaylarını daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.
Pazartesi günü gerçekleştirilen bu türünün ilk örneği olan gezegen savunma görevi, mürettebatsız bir uzay aracının 780 metrelik Didymos adlı asteroidin etrafında dönen yalnızca 160 metre çapında olan küçük bir uydu olan Dimorphos ile çarpışmasıyla sonuçlandı. Bu çarpışmanın amacı, Dünya’ya doğru ilerleyen bir asteroidin rotasını değiştirmenin mümkün olup olmadığını test etmekti. NASA Yöneticisi Bill Nelson, bu görevi “gezegen savunması için eşi görülmemiş bir başarı” olarak nitelendirdi.
Çarpışma, büyük bir patlama ile sonuçlandı. Hubble ve JWST’nin sağladığı yeni görüntüler, bu çarpmanın ejecta olarak bilinen, önemli miktarda fırlatılan enkazın görünümünü ortaya koydu. Ancak her iki teleskop, olayın bilimsel analizine katkıda bulunacak farklı açılardan gözlemler gerçekleştirdi. Gökbilimciler, bu gözlemler aracılığıyla Dimorphos’un yüzey yapısını, çarpışma sırasında ne kadar malzeme fırlatıldığını ve bu malzemenin ne kadar hızlı yayıldığını incelemeyi hedefliyorlar. Ayrıca, çarpmanın asteroidi nasıl etkilediğini anlamak için çeşitli sorulara yanıt arıyorlar; örneğin, çarpma sonrası çok sayıda büyük parçanın mı yoksa çoğunlukla ince tozların mı havaya karıştığı gibi.
JWST, asteroidin çarpışma öncesi ve sonrası görüntülerini yakalamayı başardı. Yakın-Kızılötesi Kamerası (NIRCam) aracılığıyla, çarpma bölgesinden fırlayan malzeme bulutlarını gözlemledi. Önümüzdeki birkaç ay içinde JWST, asteroidin kimyasal bileşimi hakkında daha fazla bilgi edinmek için NIRSpec ve Orta Kızılötesi Alet (MIRI) kullanacak.
Diğer taraftan, Hubble da Pazartesi akşamı çarpışmanın öncesi ve sonrası görüntülerini çekmekle meşguldü. Çarpışma sonrası görüntüler, asteroidin yüzeyinden uzanan ışınlar gibi, çarpma bölgesinden dışarı fırlayan materyalleri gösterdi. Henüz bu olgunun nedeni tam olarak anlaşılamasa da, bazı ışınların asteroitten uzaklaşırken hafif bir kavis oluşturduğu gözlemlendi. Hubble’ın gözlemleri, Didymos’un parlaklığının çarpışmadan sonra üç kat arttığını ortaya koyuyor.
JWST gibi, Hubble da önümüzdeki üç hafta boyunca en az on gözlem daha gerçekleştirerek Dimorphos’u takip edecek. Ancak tüm bunlar, araştırmanın yalnızca ilk bölümünü oluşturuyor. Ekim 2024’te, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Hera görevi fırlatılarak, asteroid sapmasının ilk kinetik çarpma testinin sonuçlarını incelemek üzere Dimorphos üzerinde detaylı bir inceleme başlatılacak. Bu görev, insanlığın ikili bir asteroit sistemi ile buluşacağı ilk araştırma olarak da büyük önem taşıyor.
