Çöl İklimlerinin Sırları
Bir çöl denildiğinde aklınıza muhtemelen uçsuz bucaksız kum denizleri, kavurucu sıcak altında parlayan kum tepeleri ve göz kamaştıran bir güneş gelir. Ancak bu, çöl ikliminin sadece bir yüzüdür. Sahra ve Büyük Avustralya Çölü’nün ötesinde, bazı çöl ortamları, soğuk sıcaklıklarla ilişkilendirilir. Çöl, çok az yağış alan bölgeler olarak tanımlanır ve bu durum sıcaklıkla doğrudan ilgili değildir. Çoğu çöl, gün boyunca sıcaklıkların 54°C’ye kadar çıkabileceği aşırı sıcak bir iklime sahiptir; ancak, nem eksikliği ve kumun zayıf ısı tutma özellikleri nedeniyle gece sıcaklıkları dramatik şekilde düşer.
Soğuk Çöller
Alternatif olarak, bazı çöl türleri, günün saatine bakılmaksızın uzun süre boyunca soğuk iklimlere sahiptir. Bilim insanları bu tür çöl ortamlarını basitçe soğuk çöller olarak adlandırmaktadır. Soğuk çöller, sıcak çöllerin aksine genellikle ılıman bölgelerde, yüksek rakımlı platolar veya sıra dağlar gibi yerlerde bulunur. Bu çöl türleri genellikle havayı nemle zenginleştiren kıyı sularından uzak, iç kesimlerde yer alır.
Gobi Çölü
Bu soğuk çöl türüne verilebilecek en belirgin örneklerden biri, Kuzey Çin ve Güney Moğolistan’daki Gobi Çölü’dür. Gobi’de yazlar sıcak geçse de, kış aylarında sıcaklıklar -38°C’ye kadar düşebilir. Bu kadar düşük sıcaklıkların yaşanmasının nedenlerinden biri, bölgenin yüksek enlemde ve deniz seviyesinden yaklaşık 910 ila 1.520 metre yükseklikte bulunan bir platoda yer almasıdır. Gobi Çölü’nün kuruluğunun nedeni ise yağmur gölgesi etkisidir. Güneyinde yer alan Himalaya Dağları, Hint Okyanusu’ndan gelen nem açısından zengin bulutların bu çölü etkilemesini engellemektedir.
Patagonya Çölü
Bir diğer örnek ise Arjantin’in en büyük çölü olan Patagonya Çölü’dür. Bu çöl, yaz mevsimlerinde nispeten sıcak günlere ev sahipliği yaparken, kış mevsiminde sıcaklık ortalaması yalnızca 3°C civarındadır ve nadiren 12°C’yi aşar. Patagonya Çölü, soğuk ve sert iklim koşulları ile bilinir.
Büyük Havza Çölü
ABD’de Sierra Nevada ile Wasatch Sıradağları arasında yer alan Büyük Havza Çölü (Great Basin Desert), soğuk çöl iklimlerinin bir diğer örneğini oluşturur. Bu çöl, geniş alanları kaplayarak hem doğal güzellikleri hem de zorlu iklim koşulları ile dikkat çeker.
Kutup Çölleri
Kuzey Kutbu ve Antarktika’nın bazı kısımları ise kutup çölleri olarak sınıflandırılmaktadır. Özellikle Antarktika Kutup Çölü, teknik olarak dünyanın en büyük çölü olarak kabul edilir ve yıllık olarak genellikle 50 milimetreden az yağış alır; bu yağışların çoğu kar veya buz kristalleri şeklinde yeryüzüne düşmektedir. Kutup çöllerinin, dondurucu soğuk havalar nedeniyle fazla su buharı tutamadığı için çok az yağış almasıdır. Antarktika, dünya üzerindeki en kurak kıta olarak bilinir. Antarktika’nın bazı bölgeleri, uygun bir şekilde Kuru Vadiler olarak adlandırılan alanlar, yaklaşık 2 milyon yıldır bir damla bile yağış görmemiştir.
