Eski Yunan’dan Günümüze Bir Bağlantı: Mermer Tabletin Keşfi
Bazen arkeologlar, insanlık olarak ne kadar ilerlediğimizi gözler önüne seren keşifler yapabiliyor. Ancak bazı durumlarda, bu tür keşifler, atalarımıza ne kadar benzediğimizi de gözler önüne seriyor. Yaklaşık iki bin yıl öncesine ait olan eski Yunanca bir yazıt, işte tam da bu ikinci kategoride yer alıyor: Bir sınıf yıllığı olduğu anlaşılan mermer bir tabletten bahsediyoruz…
Şu anda İngiltere’deki koleksiyonlarda bulunan yaklaşık 20.000 kadar Atina yazıtını tercüme etmeyi ve yayınlamayı amaçlayan Attic Inscriptions Online adlı araştırma projesi, geçtiğimiz hafta bu tabletle ilgili önemli bir not yayınladı. Notta, tablet hakkında şu ifadelere yer veriliyor: “Yazıt, genç erkekler için bir yıllık askeri ve sivil eğitim olan ephebate’den geçen arkadaşların bir listesidir.“
Yazıda, “Bu listeye dahil edilen otuz bir ephebe, muhtemelen yüzden fazla genç erkeği içermiş olan tüm grubun bir alt kümesidir.” denilerek ephebe grubunun genişliğine dikkat çekiliyor. Ayrıca, “Ephebes’lerin hepsine yalnızca belirli adlarıyla atıfta bulunuluyor, soy adları veya demotikler olmadan, belki de sosyal arka plandaki farklılıkları gizleyen eşitlikçi bir dokunuş.” ifadesi, dönemin sosyal yapısına dair önemli ipuçları sunuyor. Özellikle, “Alışılmadık bir şekilde, ephebelerin birçoğu, Theogenes için Theogas ve Dionysas ile Dionysodoros adlarının kısaltılmış biçimleriyle adlandırılıyor.” kısmı ise dikkat çekici bir ayrıntı olarak öne çıkıyor.
Bu şaşırtıcı keşif, tabletin Atina’daki orijinal evinden yaklaşık 3.000 kilometre uzakta, İskoçya’da ortaya çıkmasıyla daha da ilginç hale geliyor. Yaklaşık 135 yıldır depoda bekleyen tablet, başlangıçta Oxford, İngiltere’deki Ashmolean Müzesi’nde saklanan farklı bir tabletin kopyası olarak düşünülüyordu. Ancak NPR ile konuşan Peter Liddel, “Bu yazıta biraz daha yakından baktığımızda aslında yeni bir belge olduğunu keşfettik.” diyerek durumu netleştiriyor. Liddel, Attic Inscriptions Online projesinin editör komitesinde görev yapmasının yanı sıra, İngiltere’deki Manchester Üniversitesi’nde Yunan Tarihi ve Epigrafi profesörlüğü yapıyor ve aynı zamanda tabletin üç çevirmeninden biri.
Liddel, NPR’ye verdiği demeçte, “Bu, İskoçya’da az sayıda bulunan yazıtlardan biri, Edinburgh kentindeki üç antik Atina yazıtından biri, bu yüzden kesinlikle heyecan verici. Daha önce bilinen her şeyden oldukça farklı bir şey.” diyerek tabletin önemini vurguluyor.
Şans eseri, tabletin yazarı olan genç bir adam, Philippos’un oğlu Attikos, yıllığın tarihini de belirtmiş. Sınıf listesinin son satırında “Sezar’dan” ifadesi yer alıyor. Araştırmacılar, bunun Tiberius Claudius Germanicus Caesar‘a bir gönderme olduğunu ifade ediyor. MS 41 ile 54 yılları arasında hüküm süren Roma İmparatoru Claudius olarak bilinen Claudius’un, Britanya’yı Roma kontrolü altına alan imparator olduğu düşünülürse, tabletin Birleşik Krallık’ta bulunması ironik bir durum oluşturuyor.
Yüzyıllar önce Roma himayesine giren ve tablet yazıldığı sırada pek çok isyandan ve yeniden fetihlerden sağ kurtulan Atina’da yetişen ephebes, İmparatora hizmet etmeyi kimliklerinin temel bir parçası olarak düşünmek üzere eğitiliyordu. Bu tür siyasi ve askeri gerçekleri bilmemize rağmen, günlük yaşamda yaşananlara dair çoğu zaman yeterli bilgiye sahip olamıyoruz. Bu nedenle, Liddel, bir genç tarafından okul arkadaşlarını tam olarak tanıdığı gibi kaydetmek amacıyla yazılan bu eski Atina yıllığının paha biçilmez bir keşif olduğunu ifade ediyor.
