Europa’da Karbondioksit Bulundu: Yeni Bir Keşif
Bilim insanları, Jüpiter’in en büyük dördüncü uydusu olan Europa’da ilk kez karbondioksit (CO2) tespit etti. Bu önemli buluş, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu tarafından ayın donmuş yüzeyinde gerçekleştirilen gözlemler sayesinde ortaya çıktı. Karbondioksit, Dünya’da bol miktarda bulunan bir kimyasal bileşik olmasının yanı sıra, Europa’nın buzlu kabuğunun altında var olduğu düşünülen dev okyanustan kaynaklanıyor olabilir. Bu durum, yaşam formlarının varlığına dair umut verici bir işaret olarak değerlendiriliyor.
CO2, Dünya üzerindeki tüm canlılar için temel karbon kaynağı olduğundan, yaşamın yapı taşlarından biri olarak kabul ediliyor. Europa, sıvı su barındıran birkaç yerden biri olarak, özellikle astrobiyologların ilgisini çekiyor. Ayın, yaklaşık 16 kilometre kalınlığında bir buz tabakasıyla kaplı olduğu düşünülüyor ve eğer burada yaşam varsa, bu yaşam formlarının aşırı soğuk ortamlarda hayatta kalabilecek şekilde evrildiği tahmin ediliyor. Bu yaşam formları, gözle görülemeyen “ekstremofil” mikroplar gibi çok küçük organizmalar olabilir.
Yeni araştırma sonuçları, Science dergisinde iki ayrı çalışma olarak yayımlandı. NASA’nın Greenbelt, Maryland’deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Geronimo Villanueva, “Dünyada yaşam kimyasal çeşitliliği sever, ne kadar çok çeşitlilik varsa o kadar iyidir” diyerek, “Europa okyanusunun kimyasını anlamak, onun yaşam için uygun bir yer olup olmadığını belirlememize yardımcı olacaktır” şeklinde ekliyor.
Bilim insanları, Europa’nın buzlu yüzeyinin altında, Dünya’nın küresel okyanusunun yaklaşık iki katı kadar su içeren bir tuzlu su okyanusunun gizli olduğuna dair güçlü kanıtlara sahip. Ancak bu okyanusun, yaşamı destekleyecek kimyasal elementlere sahip olup olmadığını belirlemek oldukça zor. James Webb teleskopunun yakın kızılötesi spektrometresi olan NIRSpec, sıcaklık, kütle ve kimyasal bileşim gibi özellikler hakkında daha fazla bilgi edinmek için 100’den fazla nesnenin yakın kızılötesi spektrumunu aynı anda analiz edebiliyor.
ABD’li araştırmacılar, Europa’nın yüzeyindeki CO2’nin haritasını çıkarmak amacıyla NIRSpec’ten elde edilen verileri kullandılar. En fazla CO2, “kaos arazisi” olarak adlandırılan, pürüzlü sırtlar ve çatlakların bulunduğu Tara Regio adı verilen 1.800 kilometre genişliğinde bir alanda keşfedildi. Bu bozulmuş yüzey buzu, yüzey altı okyanusu ile bu buzlu dış kabuk arasında bir malzeme alışverişinin olduğunu gösteriyor. Kaos arazisinin oluşumuna dair kesin bir bilgi yok, fakat bir teori, okyanustan gelen sıcak suyun yüzeydeki buzu eriterek yeni düzensiz kayalıklara dönüşmesine yol açtığını öne sürüyor.
Bilim insanları, CO2’nin başka bir kaynakla, örneğin bir göktaşının düşmesiyle gelmiş olabileceğini düşünmüyor. Ancak, karbonun gezegenin iç kısmından, kaya benzeri karbonat mineralleri olarak geldiği ve bu minerallerin daha sonra parçalanarak CO2’ye dönüştüğü belirtiliyor. Cornell Üniversitesi’nden gezegen bilimci ve çalışmanın baş yazarı Samantha Trumbo, AFP ile yaptığı görüşmede, karbonun “sonuçta iç kısımdan, muhtemelen iç okyanustan türetildiğini” ifade etti.
James Webb’den önce, Hubble Uzay Teleskobu’ndan yapılan gözlemler de Tara Regio’da okyanustan türetilmiş tuza dair kanıtlar sundu. Bu durum, bölgenin Europa’nın geri kalan lekeli beyaz ovalarına göre belirgin bir şekilde daha sarı görünmesine neden oluyor. Ayrıca, uzmanlar, ayın yüzeyinden su bulutları veya uçucu gazlar bulmayı umuyorlardı, fakat bu tespit henüz gerçekleştirilmedi.
Europa’nın buzlu katmanının altında ne olduğunu kesin olarak keşfetmek, bir keşif aracının ay yüzeyine inmesini ve onu delmesini gerektirebilir. Ancak yakın gelecekte, ayın temel yapısı hakkında daha fazla bilgi edinme şansımız var. İki büyük uzay görevi, Europa’ya ve onun gizemli okyanusuna daha yakından bakmayı planlıyor. Ancak bu görevlerin ikisi de yörünge araçlarını içerecek ve iniş yapmayacak. Avrupa Uzay Ajansı’nın Jüpiter ay sondası Juice Nisan ayında fırlatılacakken, NASA’nın Europa Clipper görevinin Ekim 2024’te fırlatılması bekleniyor.
