Sir Elton John ve Ses Değişimi
Sir Elton John, bu yılki Glastonbury Festivali’nde bir rekora imza atarak, 7 milyondan fazla insanın İngiltere’deki son performansını canlı olarak izlemek için BBC’yi tercih etmesiyle festival tarihinin en çok izlenen ana sahne performansına sahip oldu. 76 yaşındaki bu efsanevi sanatçı, sahnede tüm karakteristik şovmenliğini sergilemekteydi. Ancak, yıllar boyunca Elton John’u izleyen birçok kişi, onun sesinin nasıl değiştiğini fark etmiş olabilir. Bu değişimin temel nedeni, zamanın geçişi ve yaşlanma süreci olarak algılanabilir. Ancak, sesimizin yaşlanmadan etkilenmesinin yanı sıra, ses tellerindeki değişikliklerin tek sebebi yaşlanma değildir.
Ses telleri, sesimizin üretim sürecindeki en önemli unsurlardan biridir. Bu yapılar, havanın boğazdan akciğerlere geçişini sağlayan gırtlakta yer alır. Hava ciğerlerden çıktıktan sonra, gırtlaktaki ses tellerinin titreşimine ve dolayısıyla sesin meydana gelmesine neden olur. Ayrıca, gırtlakta ses tellerinin pozisyonunu ve gerginliğini değiştirebilen yaklaşık 17 farklı kas daha bulunmaktadır. Ergenlik öncesi dönemde ses tellerinin ürettiği sesler arasında belirgin bir fark yoktur. Ancak ergenlik döneminde hormonlar etkisini göstermeye başlar ve bu durum, gırtlağın yapısında değişiklikler meydana getirir. Örneğin, erkeklerde “Adem elması” daha belirgin hale gelirken, ses tellerinin boyu da uzar. Ergenlik sonrası, erkeklerde ses tellerinin ortalama uzunluğu 16 mm, kadınlarda ise 10 mm olarak ölçülmektedir.
Ergenlik sonrası hormonal değişimlerin etkisi
Hormonlar, ergenlik döneminden sonra bile ses üzerinde etkili olmaya devam eder. Örneğin, bir kadının sesi adet döngüsünün aşamasına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. En iyi ses kalitesi, ovulasyon aşamasında ortaya çıkar; bu durum, bezlerin bu aşamada daha fazla mukus üretmesi ve ses tellerinin en iyi işlevselliğini kazanmasıyla ilişkilidir. Araştırmalar, doğum kontrol hapı kullanan kadınların, ovulasyon sürecinin durmasından dolayı ses kalitesinde daha az değişiklik yaşadığını göstermektedir. Opera sanatçılarının “lütuf günleri” uygulaması, adet öncesi dönemlerde hormonal değişimlerin ses tellerini etkileyerek daha sert hale getirebileceği gerçeği ile de bağlantılıdır. Kadınların ses tellerinin daha ince olması, aşırı kullanımdan zarar görme olasılıklarını artıran bir diğer faktördür.
Yaşlanmanın Ses Tellerine Etkileri
Yaşla birlikte ses telleri de doğal bir süreç içinde yaşlanır. Ancak bu değişiklikler herkes için aynı derecede belirgin olmayabilir. Zamanla, gırtlaktaki mineral içeriği artmaya başlar; bu da kıkırdağın daha sert ve kemik benzeri bir yapıya dönüşmesine yol açar. Bu değişiklikler, genellikle erkeklerde otuzlu yaşlarda başlar ve ses tellerinin esnekliğini azaltır. Ses tellerini hareket ettiren kaslar da yaşlandıkça zayıflamaya başlar. Ayrıca ses tellerini destekleyen bağlar ve dokular, elastikiyetlerini kaybederek daha az esnek hale gelir.
- Yaşlanmanın etkileri herkes için farklı görünse de, yaşam tarzı faktörleri ses değişikliklerini artırabilir.
- Sigara içmek, lokalize enflamasyona ve yüksek mukus üretimine yol açarak ses tellerine zarar verebilir.
- Alkol tüketimi de benzer etkiler yaratır, zamanla sesin kalitesini bozabilir.
- Aşırı kullanıma bağlı ses değişiklikleri, genellikle şarkıcılarda, öğretmenlerde ve fitness eğitmenleri gibi meslek gruplarında sıkça görülür.
Bu aşırı kullanım, Reinke ödemi adı verilen nadir bir duruma yol açabilir. Reinke ödemi, ses tellerinde sıvı birikmesine neden olarak sesin perdesini değiştirir ve genellikle daha derin bir ses ortaya çıkar. Şiddetli vakalarda sıvının boşaltılması için cerrahi müdahale gerekebilir. Ancak çoğu durumda, dinlenmek ve tahriş edici maddelerden (sigara ve alkol gibi) kaçınmak faydalı olacaktır. Konuşma ve dil terapisi, ses değişikliklerini düzenlemede yardımcı olabilir.
Ses tellerinde meydana gelen yaşa bağlı değişiklikleri engelleyemesek de, düzenli kullanım yoluyla ses kalitemizi ve yeteneklerimizi korumak mümkündür. Bu koruma, çoğu durumda şarkıcıların yaşa bağlı ses değişikliklerini, şarkı söylemeyenlere göre daha az göstermelerinin sebebidir. Her gün yüksek sesle şarkı söylemek veya okumak, ses tellerinin sağlığını korumak için yeterli egzersiz yapmayı sağlar. Ses tellerine iyi bakmak da oldukça önemlidir; yeterince su içmek ve alkol ile tütün tüketimini sınırlamak, ses kalitesini korumaya yardımcı olabilir.
